ساخت انیمیشن دو بعدی با تکنیک روتوسکوپی

از زمان ظهور انیمیشن‌های دستی در اوایل سال 1900 میلادی تا خلق شخصیت‌های رایانه‌‌ی در فیلم‌های امروزی، روتوسکوپی یکی از پرکاربردترین تکنیک‌های انیمیشن‌سازی برای انیماتورها بوده است.

روتوسکوپی چیست؟

روتوسکوپی یکی از تکنیک‌های ساخت انیمیشن دو بعدی هست که انیماتورها برای کشیدن هر فریم، اون رو از روی فیلم‌های زنده و اصلی، گرته‌برداری می‌کنند تا یک اکشن کاملا مطابق حالت واقعی‌اش (رئال) ساخته بشه.

به بیان واضح‌تر برای ساخت انیمیشن روتوسکوپی، اول فیلمی از پرسوناژهای زنده تهیه میشه، سپس روی یک پرده‌ مات، تصاویر به نمایش در میاد تا طراحان و انیماتورها از روی حرکات آن‌ها مجددا ترسیم و متحرک‌سازی رو انجام بدن.

مهم‌ترین ابزار مورداستفاده در این روش، روتوسکوپ است. البته با ظهور رایانه‌‌‌ها، روتوسکوپ جای خودش رو به ابزار دیجیتال داد؛ اما همچنان این فرآیند، روتوسکوپی نامیده میشه.

 

تاریخچه‌ای کوتاه از روتوسکوپی

 

• پیدایش روتوسکوپی

روتوسکوپی رو اولین بار «مکس فلیشر»، انیماتور لهستانی-امریکایی، برای طراحی سریع حرکات واقعی کاراکتر کوکوی دلقک انجام داد. فلیشر برای اجرای حرکات زنده دلقک، از حرکات برادرش الهام گرفت. مکس، فوتیج (Footage) حرکات او رو بر روی شیشه‌ای که روی سه‌پایه نقاشی نصب کرده بود، طراحی و اجرا می‌کرد. در مرحله بعد این تصاویر به روی کاغذ انتقال داده شد؛ و به ازای هر فریم یک صفحه جدید مورد استفاده قرار می‌گرفت. در نتیجه اولین مجموعه انیمیشنی روتوسکوپی جهان با نام «خارج از جوهردان» در سال ۱۹۱۴ توسط او ساخته شد.

در بقیه آثار فلیشر هم مثل «رقص کب کالوی»، قسمت‌هایی از کارتون‌ «بتی بوپ»، «پوپی»، متحرک‌سازی کاراکتر گالیور در «سفرهای گالیور» و حتی «سوپرمَـن» استفاده از تکنیک روتوسکوپی به چشم می‌خوره.

 

• ابتکار والت دیزنی

تکنیک روتوسکوپی فلیشر در دنیای انیمیشن بسیار اثرگذار بود. فلیشر و دیزنی در آن زمان دو رقیب سرسختِ همدیگه بودند؛ چرا که «بتی بوپ» و «میکی موس» دو کاراکتر مشهور انیمیشنی آن روزها شناخته می‌شدند. برای همین، هر دو هنرمند دائما در حال تلاش برای اجرای تکنیک‌هایی بودند تا انقلابی در صنعت انیمیشن ایجاد کند.

تا اینکه دیزنی از تکنیک روتوسکوپی اقتباس کرد، با این تفاوت که از روی فوتیج فیلم برداری شده، گرته‌برداری نمی‌کرد. در عوض، دیزنی از فوتیج لایواکشن به عنوان رفرنس برای حرکت کاراکتر حیوانات و … استفاده می‌کرد. «فوتیج»، به ویدیو های از پیش آماده‌ای میگن که به صورت خام و بدون هیچ ویرایشی در دسترس هستند. در واقع در این شیوه، حرکات فریم به فریم روی فیلم زنده نقاشی می‌شدند.

او تونست از این تکنیک جدید روتوسکوپی در ساخت انیمیشن «سفیدبرفی و هفت کوتوله» استفاده کنه و کاربرد اون رو برای کارهای بعدیش مثل «پینوکیو» هم تعمیم بده.

همزمانی که استودیوی دیزنی مشغول کار بر روی پروژه «آلیس در سرزمین عجایب» بود، اونها همه پرفورمنس‌‌های (بازی‌های) با دیالوگ رو فیلمبرداری می‌کردند. در واقع، دیزنی نه فقط حرکت بدن بازیگر رو روتوسکوپی می‌کرد، بلکه از حالت چهره و دهان بازیگر هم گرته‌برداری می‌شد.

 

• فتورئالیسم و روتوسکوپی

از نگاه زیبایی شناسی، استوديو دیزنی رو می‌شه به عنوان مبدع سبک واقع گرایانه اغراق آمیز  در صنعت انیمیشن دونست. انیمیشن در طول سال هایی که دیزنی آغاز به کار کرده بود، نه تنها نقطه مقابل فیلم زنده قرار نداشت، بلکه به موازات فتورئالیسم پیش رفت و باعث تکامل و قوت گرفتن اون شد. دیزنی با بازسازی فیلم زنده بر روی طلق (روتوسکوپی) تونست فتورئالیسم رو در آثارش وارد کنه و با این کار، زیبایی شناسی فتورئالیستی رو به ویژگی های پویانمایی اضافه کنه.

 

جلوه‌های بصری با روتوسکوپی

غالبا از روتوسکوپی به عنوان ابزاری برای ایجاد جلوه‌های بصری در فیلم‌های لایو-اکشن استفاده شده است. در این روش، با گرته‌برداری از یک آبجکت، فیلمساز از اون شی، سیلوئت (که به آن ماته گفته میشه) می‌سازه که می‌تونه اون شی رو از صحنه جدا کنه و در بک‌گراندهای مختلف قرار بده. با اینکه تکنیک‌های پرده سبز یا آبی این لایه‌بندی‌ها رو آسون‌تر کرده‌اند، اما هنوز هم روش روتوسکوپی نقش مهمی در ایجاد جلوه‌های بصری  ایفا می‌کنه.

اَب آیوِرکز (Ub Iwerks) دوست صمیمی و قدیمی والت دیزنی بود. اون‌ها با هم وقتی در استودیوی هنری شهر کانزاس مشغول به کار بودند، آشنا شدند. وقتی دیزنی اونجا رو ترک کرد تا روی انیمیشن کار کنه، آیورکز فورا به او ملحق شد تا با هم پروژه میکی موس رو شروع کنند. از اواخر 1940 تا اواخر 1960 میلادی، اَب مسئول جلوه‌های ویژه بسیاری از فیلم‌های لایو اکشن ساخته شده در دیزنی بود؛ فیلم‌هایی مثل ترانه‌ی جنوب (Song of the South) که در آن هم بازیگر زنده و هم کاراکترهای انیمیشنی با هم ایفای نقش می‌کردند و یا لایو‌اکشن‌هایی مانند بیست ‌هزار فرسنگ زیر دریا (20,000 Leagues Under the Sea) از جمله این فیلم‌ها هستند.

مثلا در فیلم ترانه‌ی جنوب، تیم جلوه‌های ویژه، مجبور به درست کردن ماته از بازیگر (جیمز بسکتر (James Basket)) شد، و با این ترفند توانستند که بک‌گراند انیمیشنی و کاراکترها را به صحنه اضافه کنند. و یا همکاری اوبر و آلفرد هیچکاک (Alfred Hitchcock) در فیلم «پرندگان» (The Birds) هم نمونه‌ای دیگه از کاربرد روتوسکوپی برای افزودن افکت حمله پرندگان به فیلم هست:

از دهه 1970 به بعد دیگه روتوسکوپی به ابزار متداولی برای هنرمندان طراحی و اجرای جلوه‌های ویژه شده بود. از این تکنیک برای ایجاد یک جلوه بصری خاص (مثل درخشش) هم استفاده شده که توسط ماته یا خطِ روتوسکوپ هدایت میشه. مثلا در سال 1977 در فیلم جنگ ستارگان (Star Wars)؛ که تیم تولید برای ایجاد درخشندگی بر روی شمشیر  لیزری، که درحقیقت یه چوبدستی ساده بود، از تکنیک ماته  استفاده کردند.

روتوسکوپی دیجیتال

روتوسکوپی تا اونجا پیش رفت که انیماتور رایانه‌شناسی به اسم باب سابیستون (Bob Sabiston)، برنامه روتوشاپ (Rotoshop) رو  در دهه 90 میلادی تولید کرد. او تونست در تولید انیمیشن‌هایی که کاملا با تکنیک روتوسکوپ دیجیتال تهیه شدند مثل «زندگی بیداری» (Waking Life) و «یک پوینده تاریک» (A Scanner Darkly) نقش داشته باشه. سریال تلویزیونی Undone (از 2019) که یک انیمیشن بزرگسال در ژانر کمدی-درام محسوب می‌شه نیز کاملا بر پایه‌ی تکنیک روتوسکوپی دیجیتال ساخته شده.

تکنیک روتوسکوپی در ساخت انیمیشن یک پوینده تاریک (2006) به کارگردانی ریچارد لینکلاتر

تکنیک روتوسکوپی دیجیتال در سریال انیمیشنی Undone (2019-) به کارگردانی هیسکو هالسینگ

امروزه حتی با استفاده از ابزارهایی مانند موشن ترکینگ (Motion tracking) و آنیون‌اسکینینگ (Onion-skinning) که در محیط‌ نرم‌افزارهای انیمیشن‌سازی مثل افترافکت قرار داده شده، می‌شه به راحتی پویانمایی روتوسکوپی ساخت. «روتو آرتیستس» (Roto Artists) با کمپوزیتینگ سبز و آبی (compositing)، رنگ کردن وایرها (wires) و ریگ‌ها، رنگ آمیزی افکت‌ها (effects painting)، موشن ترکینگ، کلونینگ (Cloning) و غیره بخشی از هر تیم جلوه‌های ویژه به حساب میاد. در واقع نه تنها نرم‌افزارهای متداول برای ساخت انیمیشن به ابزار لازم برای ساخت انیمیشن دوبعدی روتوسکوپی مجهز هستند، بلکه حتی با نرم افزار گرافیکی‌ای مثل فتوشاپ هم این کار قابل اجراست.

البته، جذابیت تکنیک‌های سنتی سر جای خودش باقیه و هنوز هم با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، تیم‌هایی حاضرند برای کارشون از روتوسکوپی سنتی استفاده کنند. مثل انیماتورهای VFX فیلم نگهبانان کهکشان (Guardians of the Galaxy) که برای خلق کاراکتر راکت راکون از یک راکون واقعی گرته‌برداری کردند.

نگاهی به آثار روتوسکوپی

فهرست فیلم‌هایی که در آن‌ها از تکنیک انیمیشن دوبعدی روتوسکوپی استفاده کردند، طولانیه. اما در این میان می‌شه به فیلم‌هایی مثل ارباب حلقه‌ها، آناستازیا، زندگی بیداری، تیتراژ فیلم خوب بد زشت، جنگ ستاره‌ای، چه کسی برای راجر رابیت پاپوش دوخت؟، بیل را بکش، یک پوینده تاریک، زندگی بیداری و انیمیشن‌های مشهوری مثل سفید برفی و هفت کوتوله، کارتون‌های سوپرمن دهه‌ ۴۰، زیر دریایی زرد، تیتان و غیره اشاره کرد.

تفاوت روتوسکوپی و موشن‌کپچر

حالا که مفهوم روتوسکوپی روشن شد، بد نیست با موشن کپچر هم آشنا بشیم و تفاوت‌های اون رو با روتوسکوپی بهتر درک کنیم.

موشن کپچر، تکنیک پیشرفته‌تری نسبت به روتوسکوپیه که در اون، حرکات عناصر متحرک صحنه (به ویژه بازیگران) ضبط می‌شه و سپس به رایانه‌‌ برای ایجاد یک مدل رایانه‌‌‌ای دو یا سه بعدی انتقال داده میشه. این تکنیک برای برنامه‌های کاربردی پزشکی، ورزشی، سرگرمی و نظامی قابل استفاده هست. در فیلمسازی و توسعه بازی‌های ویدئویی، موشن کپچر شامل ضبط اکشن‌های بازیگران می‌شه و این اطلاعات به عنوان مبنا برای متحرک سازی دیجیتالی دو بعدی و سه بعدی قابل استفاده خواهد بود.

کریستیانو رونالدو در حال ضبط موشن کپچر برای بازی رایانه‌ای فیفا 2018 (EA Sports)

به موشن کپچر، به صورت مخفف موکپ هم میگن. هدف از موکپ، مثل روتوسکوپی، دادن حرکت و ظاهر واقعی به شخصیت‌هاست؛ البته موشن کپچر گرافیک و حرکات بسیار واقعی‌تری رو در خروجی ظاهر می‌کنه. برای ضبط حرکات موردنظر از عناصر صحنه، بازیگر می‌بایست لباسی مجهز به سنسورهای بازتابنده یا رفلکتیو رو بپوشه و در یک صحنه  عایق صوتی (Sound stage) در مقابل دوربین‌ها به ایفای نقش بپردازه. داده‌های بدست آمده از سنسورها، به نرم‌افزارهای رایانه‌‌‌ای انتقال داده می‌شه تا به وسیله اون‌ها یک مدل سه بعدی از بازیگر و بازیگری اون به وجود بیاد.

 

• موشن کپچر در سینما

در موشن کپچر ، حالات چهره، لباس و سایر جزئیات، توسط انیماتورها و متخصصین جلوه‌های ویژه در نرم‌افزارهای گرافیکی سه بعدی مانند Cinema4D، Maya، Autodesk 3ds Max و غیره در دوره پس از تولید (post production) اضافه می‌شده؛ که البته در نمونه‌های پیشرفته‌تر از این تکنیک، به عنوان مثال برای ساخت سینمایی «کینگ کونگ» و «دزدان دریایی کارائیب: صندوقچه مرد مرده» تیم جلوه‌های ویژه اولین بار از  سنسورهای رفلکتیوی استفاده کردند که به طور مستقیم می‌تونست حالات چهره بازیگر رو ضبط کنه تا کار به مرحله پس از تولید نکشه.

جاش برولین در حال ضبط موشن کپچر در فیلم سینمایی Avengers: Infinity War (2018)

یا جالب تر اینکه در جریان ساخت سینمایی  «آواتار» در سال 2009، بازیگران کلاه‌های مخصوص و لباس‌های مجهز به سنسورهای LED مادون قرمز می‌پوشیدند . کلاه مخصوص آواتار، به کمک یک بازو دوربین کوچکی  رو جلوی صورت بازیگر نگه می‌داشت؛ این دوربین قادر بود هرگونه تغییر  و ری‌اکشنی بر روی قسمت‌هایی از صورت بازیگر که با نقطه‌هایی سبز رنگ نشونه‌گذاری شده بود (مثل لب‌ها، گونه‌ها و چشم‌ها) رو به صورت سه بعدی تصویربرداری کنه و مستقیما در حین اجرا به نرم‌افزار انتقال بده. با این فناوری، دیگه لازم نبود تیم تولید درگیر فرآیند پس از تولید بشه تا بخواد حرکات صورت و بازی بازیگرها رو از روی نسخه رفرنس بازسازی کنه. ضمناً کارگردان به طور زنده و کامل به شخصیت‌های رایانه‌ای ساخته ‌شده، تسلط داشت.

از تکنیک موشن کپچر برای مدل‌سازی از  شخصیت بتمن در «بتمن برای همیشه» (1995)، صحنه‌پردازی جمعیت انبوه در فیلم «تایتانیک» (1996)، «کینگ کونگ» (2005)، «دزدان دریایی کارائیب: صندوقچه مرد مرده» (2006)، «آواتار» (2009)،«هابیت: یک سفر غیرمنتظره» (2012) و بسیاری از فیلم‌های دیگه طی سال‌های اخیر استفاده شده.

استفاده از تکنیک موشن کپچر  در ساخت فیلم‌های انیمیشنی مثل «فاینال فانتزی: ارواح درون» (Final Fantasy: The Spirits Within)، «قطار سریع‌السیر قطبی» (The Polar Express) و «بئوولف» (Beowulf) و بسیاری از بازی‌های ویدئویی، مثل «ماوراء: دو روح» هم مورد نظر کارگردانان، هنرمندان و سرمایه‌گذاران این صنعت بوده است.

 

به عنوان پیشنهاد؛ اگه به ساخت انیمیشن و فیلم سازی علاقه دارید و فکر می‌کنین کلی ایده جذاب برای ساخت انیمیشن تو ذهنتون دارین ولی با تکنیک های روایت داستان و داستان گویی آشنا نیستن و نمی دونین چطور ایده ها تون رو به داستان های قابل ساخت تبدیل کنین، دوره «آموزش داستان نویسی» را به شما پیشنهاد می کنیم. در این دوره ویژگی‌هایی که باعث جذابیت داستان و ارتباط بیننده ها با شخصیت های داستانی میشه رو بهتون معرفی میکنیم. از اینجا می تونین صفحه این دوره و اطلاعات مربوط به اون رو مشاهده کنین.

 

 

وقتی اینجایی یه معنی بیشتر نمی تونه داشته باشه یعنی تو هم مثل ما عاشق انیمیشن و انیمیشن‌سازی هستی و اول راهی، اما نمی دونی از کجا باید شروع کنی؟ ما برای شما یه مقاله ویژه آماده کردیم و سعی کردیم به تمام سوالات شما درباره انیمیشن و یادگیری انیمیشن توضیح بدیم.
یعنی برای انیمیشن‌ساز شدن فقط یک کلیک فاصله داری!
تنها کاری که باید بکنی اینه که روی شروع کلیک کنی