مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا

توی خیلی از کشورهای دنیا رشتۀ انیمیشن‌‌سازی به صورت آکادمیک تدریس میشه. همیشه دغدغۀ افرادی که به مدرسه‌‌های انیمیشن‌‌سازی میرن اینه که بهترین مدرسه انیمیشن دنیا کدومن. از این جهت می‌‌خوایم توی چند تا مقالۀ جداگانه بهترین مدارس انیمیشن رو معرفی کنیم.

داشتنِ مدرک توی انیمیشن می‌‌تونه توی این صنعتی که روز به روز رقابتی‌‌تر میشه و شاخه‌‌های مختلفش مثل انیمیت دو بعدی و سه بعدی، مدل‌‌سازی، تصویرپردازی دیجیتالی، نویسندگی، جلوه‌‌های ویژه و کارگردانی تخصصی‌‌تر میشن، به فرد کمک کنه.

کَل آرتس

ایالات متحده آمریکا به خصوص ایالت کالیفرنیا پیش‌‌قدم صنعت انیمیشن‌‌سازیه. ما توی مقالات معرفی معروف‌‌ترین استودیوهای انیمیشن‌‌سازی دیدیم که معروف‌‌ترین استودیوها عموماً آمریکایی‌‌ان. چنین استودیوهای قوی‌‌ای، حتماً از مدارس انیمیشن قوی نشئت می‌‌گیرن.

استودیوهای بزرگ انیمیشن‌‌سازی توی کالیفرنیا کم نیستن: پیکسار، دریم ورکس و دیزنی. توی این مقاله هم می‌‌خوایم به یه مدرسۀ انیمیشن توی آمریکا و ایالت کالیفرنیا بپردازیم: مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا (California Institute of the Arts) یا به طور مخفف «کَل آرتس» (CALARSTS).

کل آرتس یه دانشگاه هنر خصوصی توی شهر سانتا کلاریتای کالیفرنیاست. این مؤسسه توی سال 1961 به عنوان اولین مرکز آموزش عالی که به دانشجوها توی زمینه‌‌های «هنرهای تجسمی» و «هنرهای نمایشی» مدرک می‌‌داد، شروع به کار کرد.

هنرهای تجسمی یا هنرهای بصری به هنرهایی گفته میشه که مبتنی بر حس بینایی‌‌ان؛ مثل نقاشی، مجسمه‌‌سازی، طراحی، طراحی محصول، چاپ دستی، عکاسی، گرافیک، طراحی صنعتی، سرامیک، صنایع دستی، ویدئو، فیلمسازی و معماری.

هنرهای نمایشی شکلی از هنره که در اون هنرمند با استفاده از بدن و فیزیک خودش در مرحلۀ اول و بعد استفاده از امکانات دیگه به خلق هنر می‌‌پردازه؛ مثل حرکات آکروباتیک، رقص باله، ژیمناستیک، تردستی، موسیقی، اپرا، کشتی کج، عروسک گردانی، سخنرانی عمومی و تئاتر.

این مؤسسه مدارک کارشناسی هنرهای زیبا (Bachelor of Fine Arts)، ارشد هنرهای زیبا (Master of Fine Arts)، ارشد هنر و دکترای موسیقی اعطا می‌‌کنه. کل آرتس شیش تا مدرسه داره: هنر، مطالعات انتقادی، رقص، فیلم، موسیقی و تئاتر.

چی شد که کل آرتس تأسیس شد؟

مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا توسط چند نفر تأسیس شد که بین مؤسسانش اسم والت دیزنی هم دیده میشه. یکی دیگه از مؤسسانش هم خانم نلبرت کوینارد (Nelbert Chouinard) بود که یه هنرمند کالیفرنیایی بود. حالا داستان شکل‌‌گیری این مؤسسه چی بود؟

کل آرتس بر اثر ادغام مؤسسۀ هنر کوینارد (که توی سال 1921 میلادی تأسیس شده بود) و هنرستان موسیقی لس آنجلس (که توی سال 1883 میلادی تأسیس شده بود) به وجود اومد. هر دو تا مؤسسه (کوینارد و لس آنجلس) دچار مشکلات مالی شده بودن.

خانم نلبرت کوینارد هم از طرفی مریض بود. با توجه به چنین مشکلاتی، دیگه ادامۀ فعالیت برای مؤسسۀ کوینارد ممکن نبود. والت دیزنی به مدت طولانی هم با نلبرت کوینارد و هم با لولو می فون هاگن (رییس هنرستان موسیقی لس آنجلس) رفیق بود.

دیزنی خیلی از هنرمندهای استودیوی خودش رو توی همین دو مدرسه کشف کرده و آموزششون داده بود. یکی از این افرادی که دیزنی توی همین مدارس کشف کرد، ماری بلر (Mary Blair) بود. ماری بلر یه هنرمند آمریکایی (متولد 1911 و فوت شده در سال 1978) بود که به خاطر همکاری‌‌هاش با شرکت والت دیزنی و آثارش توی زمینۀ «هنر مفهوم» (Concept art) شناخته میشه.

هنر مفهوم فرمی از تصویرسازیه که برای انتقال مفهوم و رسوندن یه فکر از اون استفاده میشه و توی فیلم‌‌ها، بازی‌‌های ویدئویی، انیمیشن و کتاب‌‌های تخیلی کمیک کاربرد داره. دقیقاً معلوم نیست که چه کسی واژۀ «هنر مفهوم» رو مشهور یا ابداع کرده، ولی معمولا اسم والت دیزنی به عنوان کسی ذکر میشه که توی دهۀ 1930 خیلی از این عبارت استفاده می‌‌کرده.

همین والت دیزنی یه شاگرد خوب (ماری بلر) رو توی «هنر مفهوم» پرورش داد. بلر بعد از فارغ‌‌التحصیلی از کالج ایالتی سن‌‌خوزه برندۀ بورس تحصیلی از مؤسسۀ هنری کوینارد توی لس آنجلس شد. بلر بعدها برای فیلم‌‌های انیمیشنی مثل «آلیس در سرزمین عجایب»، «سیندرلا» و «آوای جنوب» نقاشی کرد.

یکی از هنرمندهای دیگه‌‌ای که دیزنی توی این مدارس کشف کرد، موریس نوبل (Maurice Noble) بود. نوبل یه طراح تولید انیمیشن آمریکایی بود که بیش از 60 سال توی صنعت انیمیشن فعالیت کرد. نوبل به مدت طولانی همکار و دست راست چاک جونز (کارگردان انیمیشن) بود.

بعضی از «نه پیرمرد دیزنی» (Disney’s Nine Old men) هم تربیت‌‌شده‌‌های همین مدارس بودن. نه پیرمرد دیزنی هستۀ انیماتورهای استودیوی دیزنی بودن که توی ساخت بعضی از آثار مشهور استودیوی دیزنی دست داشتن. بعضی از این‌‌ها بعداً کارگردان شدن.

برگردیم به مشکلات مدرسه‌‌ها. خلاصه که دو تا مدرسه دچار مشکلاتی بودن. برای اینکه روند آموزش این مدارس ادامه پیدا کنه، دوتاشون رو با هم ادغام کردن تا با هم همکاری کنن. این فرایند بعد از مرگ دیزنی توی سال 1966 هم ادامه پیدا کرد.

اگه شما هم به انیمیشن سازی علاقه دارین و نمیدونین از کجا شروع کنین، میتونین دوره آموزش انیمیشن برای تازه‌کارها رو تهیه کنین.

نسل اول هئیت مدیره و فارغ‌‌الحصیلای کل آرتس

بعد از مرگ والت دیزنی، روی دیزنی این مسیر رو ادامه داد. بالأخره کل آرتس شکل گرفت و رابرت کوریگان (Robert Corrigan) به عنوان اولین رییس این مؤسسه انتخاب شد. کوریگان آدم تحصیل‌‌کرده‌‌ای بود و دکترای ادبیات تطبیقی از دانشگاه مینه‌‌سوتا داشت.

یکی از اعضای هیئت مدیرۀ کل آرتس روی اولیور دیزنی (Roy O. Disney) بود. این روی دیزنی که برادر بزرگتر والت دیزنیه، همونیه که والت دیزنی با همکاری باهاش، شرکت والت دیزنی رو راه انداخت. روی دیزنی تاجر بود و توی مسائل سیاسی به حزب جمهوری‌‌خواه در ایالات متحده آمریکا نزدیک بود.

یکی دیگه از اعضای هیئت مدیرۀ کل آرتس هری رابینز هالدمن (H. R. Haldeman) ، تاجر و سیاست‌‌مدار مشهور آمریکایی بود. هالدمن به مدت 4 سال و توی دورۀ ریاست جمهوری نیکسون، سمت ریاست کارکنان کاخ سفید رو برعهده داشت. حضور یه سیاستمدار توی هیئت مدیرۀ دهۀ 1960 کل آرتس جالبه!

چاک جونز (Chuck Jones) یکی دیگه از اعضای هیئت مدیره بود. جونز، انیماتور، فیلمساز، کارتونیست، نویسنده و فیلمنامه‌‌نویس بود. بیشتر شهرتش برای همکاری با کمپانی برادران وارنر و کارتون‌‌های «مری ملودی» و «لونی تونز» هست.

جری وکسلر (Jerry Wexler) هم جزو اعضای هیئت مدیره بود. وکسلر تهیه‌‌کنندۀ موسیقی بود. البته اون اول خبرنگار حوزۀ موسیقی بود، ولی بعدش به سمت تهیه‌‌کنندگی حوزۀ موسیقی تغییر جهت داد. عبارت «ریتم اند بلوز» (Rhythm and Blues) توی حوزۀ موسیقی رو که به طور مختصر «آراَندبی» (R&B) گفته میشه، جری وکسلر باب کرد.

پس تا اینجا مدیر کل آرتس و هیئت مدیره‌‌ش تعیین شد. توی سال 1965 انجمن فارغ‌‌التحصیلان کل آرتس هم شکل گرفت. 12 نفر اعضای اولیۀ انجمن بودن که همگی توی کل آرتس تحصیل کرده بودن. بعضی از اعضا رو اینجا معرفی می‌‌کنیم:

مری کاستا (Mary Costa) خوانندۀ اپرا و هنرپیشه بود. از فیلم‌‌ها یا مجموعه‌‌های تلویزیونی که کاستا توش نقش داشته، میشه به «زیبای خفته» اشاره کرد. کاستا صدای پرنسس آورورا توی این انیمیشن محصول شرکت والت دیزنی و سال 1959 رو اجرا کرده.

ادیت هد (Edith Head) طراح لباس بود که مدتی طولانی توی هالیوود مشغول به کار بود. هد 35 بار نامزد جایزه اسکار بهترین طراحی لباس شد و از این 35 بار، هشت بار تونست این جایزه رو به دست بیاره. هد متولد و بزرگ‌‌شدۀ کالیفرنیاست؛ یعنی همون جایی که کل آرتس تأسیس شده بود.

گیل استورم (Gale Storm) خواننده و هنرپیشه بود. بعد از اینکه 12 سال از 1940 تا 1952 به بازیگری مشغول بود، توی دهۀ 1950 دو تا برنامۀ تلویزیونی مشهور رو اجرا کرد: «مارگی کوچولوی من» (My Little Margie) و «شوی گیل استورم» (The Gale Storm Show).

مارک دیویس (Marc Davis) هنرمند و انیماتور توی استودیوی انیمیشن‌‌سازی والت دیزنی بود. اون یکی از نه پیرمرد دیزنی، از انیماتورهای مشهور اصلی فیلم‌‌های انیمیشنی دیزنی بود و به دلیل دانش و درک زیبایی‌‌شناسی بصریش مورد احترام بود.

انریکو نیکولا مانچینی (Enrico Nikola Mancini) مشهور به هنری مانچینی از آهنگسازها و رهبران ارکستر آمریکایی ایتالیایی‌‌تبار بود. مانچینی در طول مدت فعالیت هنری خودش تونست 4 جایزۀ اسکار، یک جایزۀ گلدن گلوب و 20 جایزۀ گرمی ببره.

نلسون ریدل (Nelson Riddle) موسیقی‌‌دان بود. اون برندۀ جایزۀ اسکار بهترین موسیقی فیلم هم شده. ریدل آهنگسازی فیلم‌‌هایی مثل «11 یار اوشن»، «لولیتا» و «بتمن» (1966) رو انجام داده بود. ریدل از دهۀ 1940 تا اواسط دهۀ 1980 فعالیت هنری می‌‌کرد.

تیم جدیدی که به کل آرتس وارد شدند

این افرادی که معرفی کردیم، جزئی از 12 نفر فارغ‌‌التحصیل اولیۀ کل آرتس بودن. 3 مه 1969 یه محوطۀ جدیدی توی لس آنجلس برای این مؤسسه ساخته شد که قرار بود برنامه‌‌های مقطع تحصیلی ارشد توی اون تدریس بشه، ولی زلزلۀ 1971 سان‌‌فرناندو به بزرگی 6.6 ریشتر این ساختمون رو خراب کرد.

به خاطر همین محوطۀ جدید مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا در نوامبر 1971 به محل فعلی که توی کالیفرنیاست منتقل شد. تمام مدرسین و هنرمندان کوینارد و هنرستان موسیقی لس آنجلس اخراج شدن تا کل آرتس وارد مرحلۀ جدیدی از فعالیت خودش بشه.

کوریگان نفرات جدیدی رو وارد کل آرتس کرد: هربرت بلاو رییس مدرسۀ تئاتر و رقص شد؛ مل پاول رییس مدرسۀ موسیقی؛ پل براک رییس مدرسۀ هنر؛ الکساندر ماکندریک رییس مدرسۀ فیلم؛ موریس اشتاین رییس مطالعات انتقادی و ریچارد فارسون رییس مدرسۀ طراحی شد.

توی تیم جدید کل آرتس، اسم ژول انگل (Jules Engel) ، نقاش، فیلمساز و مجسمه‌‌ساز آمریکایی، هم دیده میشه. انگل آغازگر برنامۀ انیمیشن تجربی توی مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا بود و تا آخر عمرش هم توی این مؤسسه تدریس می‌‌کرد.

جان بالدساری (John Baldessari) ، معمار، عکاس و نقاش آمریکایی هم جزو هیئت نظارت کل آرتس بود. بالدساری برندۀ جوایزی مثل کمک‌‌هزینۀ گوگنهایم شده. اون عضو هیئت امنای موزۀ هنرهای معاصر لس آنجلس هم بود.

جودی شیکاگو (Judy Chicago) ، هنرمند فمنیست، مربی هنر و نویسندۀ شناخته‌‌شده هم عضو جدید کل آرتس بود. شیکاگو برای کارهای نصب‌‌شده‌‌ش در قطعات بزرگ و تصاویری که نقش زن‌‌ها رو توی تاریخ و فرهنگ نشون می‌‌ده معروفه.

راوی شانکار (Ravi Shankar) یکی دیگه از ورودی‌‌های جدید کل آرتس بود؛ شانکار آهنگساز و نوازندۀ هندی سیتار بود. سیتار از سازهای زهی زخمه‌‌ای موسیقی هندیه که توی ایران به نام «سه تار» شناخته میشه. بر طبق مدارک تاریخی امیرخسرو دهلوی این ساز رو از ایران به هند برده بود.

میریام شاپیرو (Miriam Schapiro) هم جزو تیم جدید بود. شاپیرو یکی از پیشروان هنر فمنیستی محسوب میشه. اون توی دانشگاه آیووا درس خونده و همون جا با پل براک (همونی که بعداً رییس مدرسه هنر کل آرتس شد) آشنا شد و توی سال 1946 باهاش ازدواج کرد.

مورتون سِباتنیک (Morton Subotnick) توی همین سال‌‌ها وارد کل آرتس شد. سباتنیک آهنگساز و مدرس موسیقی بود. اون دانش‌‌آموختۀ دانشگاه دنور بود و سال‌‌های سال توی مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا (کل آرتس) مشغول به کار بود.

به غیر راوی شانکار، یه هنرمند آسیایی دیگه هم بین گروه جدید کل آرتس بود: نام جون پایک (Nam June Paik) که اهل کره جنوبی بود. اون با انواع رسانه‌‌ها کار کرده و به عنوان بنیانگذار هنر ویدئویی شناخته میشه. پایک جزو اولین هنرمندهایی بود که توی هنر خودش از تکنولوژی استفاده کرد.

اما وجه اشتراک این هنرمندها چی بوده که جذب مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا شدن؟ اکثریت این افراد جزو جریان «پادفرهنگ دهۀ 1960» (Counterculture of the 1960s) و «آوانگارد» (avant-garde) محسوب می‌‌شدن. اما این‌‌ها یعنی چی؟

پادفرهنگ دهۀ 1960 به پدیدۀ فرهنگی ضد سیستمی گفته میشه که توی دهۀ 1960 (یعنی همون دهه‌‌ای که مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا تأسیس شد) از بریتانیا و آمریکا آغاز شد، به سرعت گسترۀ وسیعی از کشورهای غربی رو فراگرفت و تا اواسط دهۀ 1970 ادامه پیدا کرد.

شهرهای لندن، نیویورک و سانفراسیسکو مراکز اصلی این جریان بودن. جنبش حقوق مدنی آمریکایی‌‌های آفریقایی‌‌تبار (که از سال 1955 تا 1968 جریان داشت) توی محبوبیت و فراگیر شدن پادفرهنگ دهۀ 1960 نقش مهمی داشت.

با گسترش اعتراضات به مداخلۀ نظامی آمریکا توی ویتنام، موج گرایش‌‌های ضدسیستم وجهی انقلابی و تعیین‌‌کننده پیدا کرد. از پررنگ‌‌ترین گرایش‌‌ها و نمادهای رایج این ضدفرهنگ میشه به بروز تنش‌‌های شدید اجتماعی مثل تقابل نسل جدید و قدیم، ظهور سبک‌‌های زندگی نامتعارف هیپی و بوهمینیسم و پافشاری بر حقوق زنان اشاره کرد. به خاطر همین هنرمندهای فمنیست بین تیم جدید کل آرتس زیاد بودن.

رییس‌‌های بعدی کل آرتس و یه مقداری هم محاسبات مالی!

کوریگان تا سال 1972 رییس مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا باقی موند تا اینکه به خاطر ورشکستگی، داماد والت دیزنی، ویلیام لوند، جای کوریگان رو گرفت. لوند تا سال 1975 رییس کل آرتس باقی موند و توی این سال رابرت فیتزپاتریک رییس کل آرتس شد.

یکی از افتخارات دورۀ ریاست فیتزپاتریک اینه که اون کارگردان جشنوارۀ هنرهای المپیک 1984 بود. جشنوارۀ هنرهای المپیک یه مراسم هنری 10 هفته‌‌ای بود که قبل از المپیک تابستون 1984 برگزار شد؛ از 2 ژوئن شروع و تا 12 آگوست ادامه داشت.

سال 1988، رییس بعدی سر کار اومد: استیون لاوین. یکی از اقدامات مهم لاوین اضافه کردن پروژۀ ساخت تالار کنسرت والت دیزنی (Walt Disney Concert Hall) به پروژه‌‌های این مؤسسه بود. این تالار الان از معروف‌‌ترین تالارهای کنسرت آمریکاست و چهارمین سالن موسیقی لس آنجلسه.

لاوین از سال 1988 تا سال 2017، مدت 29 سال رییس مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا بود و توی این سال راوی رجان رییس این مؤسسه شد و تا الان به ریاست خودش ادامه داده. رجان از بین 500 کاندیدای این پست انتخاب شد!

امروزه کل آرتس از دیدگاه روزنامه‌‌های «نیوزویک» (Newsweek) و «دیلی بیست» (The Daily Beast) بهترین مدرسۀ انیمیشن آمریکا شناخته شده. پذیرش توی این دانشگاه به شدت رقابتیه و نیازمند استعداد و خلاقیت بالاییه.

برای پذیرش توی این مدرسه هر سال فرم‌‌های پذیرشی توی زمان‌‌های مقرر دریافت میشه و برای بررسی فرم پذیرش نیاز به پرداخت مبلغی پول هست. این مبلغ برای دانشجوهای خارجی که برای پایین‌‌ترین سطح درخواست میدن، 85 دلاره.

شهریه این دانشگاه برای سال تحصیلی حدود 50 هزار دلاره. بقیۀ هزینه‌‌ها مثل هزینۀ خوابگاه، پزشکی، هزینه‌‌های متفرقه دانشجو و حمل و نقل دانشجو حدود 25 هزار دلار آب می‌‌خوره. البته این همۀ هزینه‌‌ها نیست.

هزینۀ کتاب و سایر امکانات توی سال حدود 20 هزار دلاره. تحصیل توی این دانشگاه حدود 100 هزار دلار در سال تموم میشه که با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از فارغ‌‌التحصیل‌‌های بهترین مدرسه انیمیشن جهان توی همین ایالت و توی استودیوهای برتر دنیا جذب میشن و درآمد زیادی کسب می‌‌کنن، به صرفه‌‌ست.

آموزش توی کل آرتس و دیدگاه جالب این مؤسسه در مورد هنر

از پاییز 2021 کلاس‌‌های کل آرتس با رعایت فاصله‌‌های اجتماعی و نکات بهداشتی حضوری میشه. انواع و اقسام سازوکارها (مثل تست سریع و ماسک و …) تعبیه شده تا این کلاس‌‌ها با کمترین مشکل برگزار بشه. تمام دانشجوها و مدرسین و کارمندها باید واکسینه شده باشن.

اگه کسی واکسینه نشده باشه، حق حضور فیزیکی توی کلاس‌‌ها رو نداره. وبسایت کل آرتس از دانشجوهاش خواسته که مدرک واکسینه شدنشون رو ارائه بدن. واکسن‌‌هایی که از نظر این مؤسسه قابل تأیید هستن عبارتن از: مدرنا، فایزر، جانسون اند جانسون، آسترازنکا، سینوواک و سینوفارم.

آموزش کل آرتس به این صورته که حوزه‌‌های مختلفی رو پوشش میده و با هم مرتبط می‌‌کنه؛ مثلاً موسیقی، رقص، فیلم، انیمیشن، تئاتر و نویسندگی. دانشجوها توی یکی از این حوزه‌‌ها تمرین‌‌های حرفه‌‌ای خواهند کرد، ولی به طوری که این آموزش بی‌‌ارتباط با حوزه‌‌های دیگه نیست.

تمرکز اصلی مؤسسۀ هنرهای کالیفرینا روی هنرهای معاصر، تجربی و چندرشته‌‌ایه و می‌‌خواد که هنرمندهای حرفه‌‌ای پرورش بده تا بتونن از طریق کار هنری فردای بهتری رو برای جهان رقم بزنن. با توجه به این اهدافه که مؤسسه دانشجوهاش رو تشویق می‌‌کنه تا پیچیدگی مسائل سیاسی، اجتماعی و زیبایی‌‌شناختی مربوط به هنر رو درک کنن.

معمولاً هر ساله بین 20 تا 30 درصد کسانی که تقاضای درس خوندن توی این مؤسسه رو دارن، از طرف مؤسسه پذیرش میشن. یه نگاهی به آمار و ارقام تعداد تقاضاها و قبولی‌‌ها و ثبت‌‌نامی‌‌ها بندازیم. توی سال 2017، 2265 نفر فرم پذیرش ارسال کردن که 545 نفرشون پذیرفته شدن (24 درصد) و 235 نفرشون ثبت‌‌نام کردن.

توی سال 2018، 4431 نفر تقاضا دادن که 1200 نفرشون پذیرفته شدن (27 درصد) و 523 نفرشون ثبت‌‌نام کردن. توی سال 2019، 4033 نفر درخواست دادن که 1238 نفر قبول شدن (31 درصد) و 529 نفر ثبت نام کردن.

یکی از تأکیدات مؤسسه هنرهای کالیفرنیا روی این مسئله ‌‌ست که دانشجو باید به ماهیت بینارشته‌‌ای مسائل پی ببره. اینطور نیست که یه نفر فقط انیمیشن یاد بگیره و توی این حوزه موفق بشه؛ اون باید تا حدودی با موسیقی یا تئاتر هم حتماً آشنا بشه.

به خاطر همینه که حوزه‌‌های هنر از دیدگاه این مؤسسه با هم مرتبطن و به صورت جزیره جزیره نیستن؛ جزیره‌‌هایی که هیچ ارتباطی با هم ندارن. فلسفۀ چنین دیدگاهی از کجا ریشه می‌‌گیره؟ چه کسی چنین دیدگاهی به هنر داشت؟ ریشارد واگنر (Richard Wagner). واگنر دیگه کیه؟

آهنگساز، رهبر ارکستر و نظریه‌‌پرداز موسیقی آلمانی که توی قرن نوزدهم زندگی می‌‌کرد. شهرت واگنر به خاطر اپراهاشه. توی دنیای موسیقی کلاسیک از اون به عنوان ادامه‌‌دهندۀ راه بتهوون یاد می‌‌کنن. نوآوری‌‌های واگنر توی زمینۀ موسیقی کلاسیک اروپایی تأثیر زیادی روی آهنگسازهای بعد از اون داشت.

واگنر، هنر ایدئال رو به صورت «اثر هنری جامع» (Gesamtkunstwerk) می‌‌دونست. اثر هنری جامع بین همۀ شاخه‌‌های هنر یکپارچگی ایجاد می‌‌کنه و تفکیکی بین اون‌‌ها قائل نیست. مثال چنین هنری، ترکیب بین موسیقی و شعر و نقاشیه که در قالب نمایش به مخاطب ارائه بشه.

در واقع هنرمند برای اینکه بتونه چنین چیزی ارائه بده، باید هم موسیقی بفهمه، هم شعر، هم نقاشی و هم در نهایت تئاتر. این ایدۀ واگنری دقیقاً همون چیزیه که توی مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا متجلی شده. البته چنین ایده‌‌ای مختص و ابداع واگنر نبوده.

والت دیزنی و پیروی اون از ایدۀ واگنری

والت دیزنی به این ایدۀ واگنر علاقه‌‌مند بود و سعی می‌‌کرده توی استودیوی خودش هم بتونه این ایده رو پیاده‌‌سازی کنه. اما بعدها توی دهۀ 1960 با تأسیس کل آرتس این ایده رو پیگیری کرد. قبل از کل آرتس، دیزنی این ایده رو توی انیمیشن «فانتازیا» (Fantasia) (محصول سال 1940) که سومین اثر بلند والت دیزنی بود، تا حدودی پیاده کرد.

توی این انیمیشن انیماتورها، رقاص‌‌ها، آهنگسازها و هنرپیشه‌‌ها با همکاری هم این اثر رو تولید کردن. در واقع «فانتازیا» ادای احترامی به دنیای موسیقی کلاسیکه؛ چون از هشت بخش انیمیشنی تشکیل میشه که هر کدوم از این بخش‌‌ها متناسب با قطعاتی از موسیقی کلاسیکی هستن که توسط لئوپولد استوکوفسکی (رهبر ارکستر بریتانیایی) نواخته شدن.

یکی از صحنه‌‌های این انیمیشن عجیب رو می‌‌تونین در انتهای پاراگراف ببینین: ترکیبی از انیمیشن و رقص و موسیقی کلاسیک و خیال. فضایی که توی این سکانس می‌‌بینیم، شبیه به خیال و رویاست. شاید بشه این انیمیشن رو جزو آثار عجیب و آوانگارد به حساب آورد؛ انیمیشنی که امروزه شاید باورش سخت باشه که این اثر رو والت دیزنی ساخته!

بعد از انیمیشن «فانتازیا» و توی سال 1952 والت دیزنی، شرکت «والت دیزنی ایمجینیرینگ» (Walt Disney Imagineering) رو تأسیس کرد. این یه شرکت مهندسیه که مسئول خلق، طراحی و ساخت پارک‌‌های با تم دیزنی رو برعهده داره.

توی اعضای این شرکت هم اسم مارک دیویسِ انیماتور (که جزو نسل اول فارغ‌‌التحصیلای کل آرتس بود) دیده میشه و هم اسم ماری بلرِ نقاش (که اونم جزو استعدادهای کشف شده توی مدارس توس دیزنی بود) و هم هربرت ریمان (Herbert Ryman) که ایده‌‌پرداز اصلی دیزنی‌‌لند بود.

یه نگاه به لیست اعضای تیم این شرکت، ما رو به این نتیجه می‌‌رسونه که دیزنی از همۀ رشته‌‌های هنری آدم آورده بوده توی این شرکت. دیزنی از همون زمان اعتقاد داشت که چنین مفهوم و برداشتی از هنر (ارتباط بین شاخه‌‌های مختلف هنر) می‌‌تونه توی یه دانشگاه هم پیاده‌‌سازی بشه.

در واقع توی دانشگاه مدنظر دیزنی، دانشجوهای هنر توی مسیرهای مختلف آموزش ببینن و توی طیف گسترده‌‌‌‌ای از جهت‌‌ها، استعدادها و خلاقیت‌‌هاشون شکوفا بشه. همین اتفاق توی دهۀ بعدی، یعنی دهۀ 1960 و توی مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا رخ داد.

A113 ربطی به فراماسونربازی نداره!

یه نکتۀ جالبی که در مورد کل آرتس وجود داره، کلاسی به اسم A113 هست. این یه کلاس معمولیه و خود فضای کلاس چیز خاصی نداره. اما از یه جهت دیگه، خیلی خاصه و اون اینه که خیلی از فارغ‌‌التحصیلای کل آرتس بعدها توی آثارشون یه اشاره‌‌ای به این کلاس کردن.

قبل از اینکه به این بپردازیم که چرا خیلی از فارغ‌‌التحصیلای کل آرتس به این کلاس اشاره کردن، نیازه که با مفهومی به اسم «تخم‌‌مرغ عید پاک» (Easter Egg) آشنا بشیم. «تخم‌‌مرغ عید پاک» یه نوعی جوک درون‌‌گروهی، پیام پنهان یا ویژگی‌‌ای هست که توی یه برنامۀ کامپیوتری، فیلم، کتاب یا جدول کلمات متقاطع قرار داده شده.

تخم‌‌مرغ عید پاک شبیه به امضاهای پنهانی دیه‌‌گورا توی نقاشی‌‌های دیواری‌‌ش، صحنه‌‌هایی که آلفرد هیچکاک در حد چند ثانیه توی فیلم‌‌هاش حضور پیدا می‌‌کرد و میکی‌‌های پنهان توی پارک‌‌های مختلف دیزنیه. مثلا توی این کلیپ می‌‌تونین تمام حضورهای کوچیک چند ثانیه‌‌ای هیچکاک توی فیلم‌‌هاشو ببینید.

اشاره‌‌های پنهان به این کلاس A113 یه تخم‌‌مرغ عید پاک توی بعضی از آثار هنری محسوب میشه. یعنی هنرمند یه اشارۀ کوچیک و پنهان و رمزی به این کلاس توی اثرش می‌‌کنه. مثلاً جان لستر (کارگردان معروف انیمیشن‌‌های داستان اسباب‌‌بازی) و تیم برتون (کارگردان معروف انیمیشن‌‌های «کابوس قبل از کریسمس» و «عروس مرده») که هر دو جزو فارغ‌‌التحصیلای مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا هستن، توی آثارشون به این کلاس اشاره کردن.

توی این کلیپ که در ادامه اومده می‌‌تونین آثاری از پیکسار که توشون عبارت A113 اومده رو ببینین. همونطوری که توی این کلیپ مشخصه، تقریباً توی همۀ آثار پیکسار، به این عبارت اشاره شده: «داستان اسباب‌‌بازی»، «در جستجوی نمو»، «شگفت‌‌انگیزان»، «موش سرآشپز»، «ماشین‌‌ها 2»، «شجاع»، «دانشگاه هیولاها» و غیره.

این یه نوع ادای احترام به اون کلاسیه که این هنرمندهای بزرگ توش آموزش دیدن و کار کردن. برَد بِرد (کارگردان انیمیشن «شگفت‌‌انگیزان» و «موش سرآشپز») گفته که این عبارت رو توی تمام آثارش به کار برده؛ حتی توی قسمت‌‌های انیمیشن «سیمپسون‌‌ها».

اگه بخوایم لیست تمام فیلم‌‌ها و انیمیشن‌‌ها و سریال‌‌ها و بازی‌‌های ویدئویی‌‌ای که توشون این عبارت اومده رو اینجا بگیم، یه لیست بلندبالایی میشه و از حوصلۀ همه خارجه. ولی یه نکته‌‌ای وجود داره و اون اینه که این لیست بلندبالا نشون‌‌دهندۀ نتیجۀ کار کسانیه که توی مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا آموزش دیدن.

حرف پایانی

هدف والت دیزنی از تأسیس کَل آرتس این بود که برای رشته‌‌های هنر هم یه دانشگاه مثل «کَل تک» (مؤسسه فناوری کالیفرنیا California Institute of Technology) بسازه و همۀ شاخه‌‌های هنر رو زیر یه سقف جمع کنه.

همین اتفاق هم افتاد. توی مؤسسۀ هنرهای کالیفرنیا یه محیط فرهنگی و آکادمیک فراهم شده تا هنرمندان شاخه‌‌های گوناگون هنری (تئاتر، موسیقی، انیمیشن، رقص و غیره) با همدیگه همکاری کنن و از نگاه‌‌های همدیگه استفاده کنن.

دانشجوها آزادن تا توی کارگاه‌‌های آموزشی، آثار هنری خودشون رو پدید بیارن و این آثار، تحت کنترل خودشون و قانون حق تکثیر قرار می‌‌گیره. در ادامه می‌‌تونین کلیپ کوتاهی (کمتر از 1 دقیقه) در معرفی مدرسۀ فیلم کل آرتس ببینین که توی وبسایت این مؤسسه هم قرار گرفته.