مقایسه بین شبکه‌های انیمیشن در ایران و دنیا

انیمیشن در ایران و جهان هم به لحاظ سبک کاری و هم به لحاظ سابقه‌ای که دارن، با هم متفاوتن. توی این مقاله از استودیو انیمیشن سازی نوشیکا می‌خوایم در مورد شبکه‌های انیمیشن توی ایران و یه سری از شبکه‌های انیمیشنی معروف دنیا براتون توضیحاتی بدیم.

نگاه کلی به وضعیت انیمیشن در ایران

اگه از تاریخ باستان بگذریم، باید بگیم که انیمیشن توی دنیا از حدود سال ۱۹۰۰ شروع شد. تا سال ۱۹۹۰ انیمیشن‌ها به صورت دستی و دو بعدی ساخته می‌شدن. از اواسط دهه ۱۹۹۰ اولین انیمیشن سه بعدی بلند ساخته شد که «داستان اسباب‌بازی» بود که سال ۱۹۹۵ منتشر شد.

انیمیشن‌سازی توی ایران سابقه کمتری نسبت به جهان داره. انیمیشن توی ایران از دهه ۱۳۴۰ شمسی (۱۹۶۰ میلادی) شروع شد و اولین استودیوی انیمیشن ایران توی همین دهه توسط جعفر تجارتچی، نصرت الله کریمی و اسفندیار احمدیه تأسیس شد.

بعدش انقلاب و جنگ رخ میده و طبیعتا فضای انیمیشن توی ایران می‌خوابه. بعد از جنگ دوباره انیمیشن رشد می‌کنه و این بار توی قالب انیمیشن‌های تلویزیونی، تبلیغاتی، جشنواره‌ای و سینمایی زنده میشه. یکی از دلایلی که باعث رشد دوباره انیمیشن بعد از جنگ توی ایران بود، ورود کامپیوترها به بازار ایران بود که باعث شد خیلی از جوون‌ها به کار انیمیشن علاقه‌مند بشن.

اگه می‌خواین بیشتر با تاریخچه انیمیشن توی ایران آشنا بشین، می‌تونین به مقاله «تاریخچه انیمیشن‌سازی در ایران» یه سر بزنین. همونطوری که از توضیحات بالا مشخصه، انیمیشن توی ایران با یه تأخیر حدودا ۶۰ ساله نسبت به بقیه نقاط جهان شروع به کار کرد.

یکی دیگه از تفاوت‌های انیمیشن توی ایران و جهان، مربوط میشه به شرایط فرهنگی‌ای که جامعه ایران داره. ایرانی‌ها معمولا ترجیح میدن انیمیشن‌ها رو توی خونه و از طریق تلویزیون یا لپ‌تاپشون ببینن و همین یکی از علل مهمه که تجربه انیمیشن دیدن توی سینما رو خیلی از ایرانی‌ها نداشته باشن.

البته اخیرا تلاش‌هایی شده تا برنامه‌های فرهنگی برای مدرسه‌ها گذاشته بشه و مدرسه‌ها دانش‌آموزها رو به سینما ببرن تا دسته‌جمعی انیمیشن تماشا کنن. عموما هم انیمیشن‌های سینمایی ایرانی برای تماشای دانش‌آموزها انتخاب میشه.

یکی دیگه از تفاوت‌های انیمیشن ایران و دنیا مربوط میشه به چیزی که شاید بشه اسمشو «عدم بلوغ کافی» انیمیشن‌های ایرانی گذاشت. انیمیشن ایران در مقایسه با سینمای ایران حرفی برای گفتن توی جهان نداره؛ فقط کافیه لیست موفقیت‌های سینمای ایران رو پیش خودمون مرور کنیم.

«فروشنده» و «جدایی نادر از سیمین» ساخته‌های اصغر فرهادی جایزه اسکار رو بردن؛ فیلم «تاکسی» ساخته جعفر پناهی جایزه خرس طلای جشنواره برلین رو برد؛ فیلم «ماهی و گربه» ساخته شهرام مکری جایزه بهترین فیلم جشنواره ونیز رو برد؛ فیلم «دایره» ساخته جعفر پناهی جایزه شیر طلایی ونیز رو برد؛ فیلم «طعم گیلاس» ساخته عباس کیارستمی جایزه نخل طلای کن رو برد؛ «قصر شیرین» ساخته رضا میرکریمی توی جشنواره شانگهای تونست کلی جایزه خوب ببره و غیره. این لیست رو به راحتی میشه ادامه داد.

ولی توی حوزه انیمیشن ما اصلا چنین دستاوردهایی رو نداریم. یه سری انیمیشن کوتاه مثل «تونل» و «عروس گمشده» ساخته معین صمدی هستن که تونستن توی جشتواره‌های بین‌المللی موفقیت‌هایی کسب کنن؛ وگرنه معمولا در مورد انیمیشن‌های ایرانی، صرفا اکرانشون توی کشورهای خارجی موفقیت محسوب میشه.

همچنین یکی از اتفاقاتی که توی دنیا خیلی مرسومه، برگزاری مراسم‌ها و جشنواره‌ها و اهدای جوایز مخصوص انیمیشنه. مثلا یکی از این جوایز، «آنی» هست که یه موسسه غیرانتفاعی به اسم «انجمن بین‌المللی فیلم‌های انیمیشنی» اون رو اهدا می‌کنه.

برای آشنایی بیشتر با این جایزه می‌تونین مقاله «جوایز آنی: جایزه‌هایی مخصوص انیمیشنی‌ها» رو بخونین. البته که توی ایران هم جشنواره‌هایی مخصوص انیمیشن وجود داره، ولی کیفیت و اهمیت اون جشنواره‌های اروپایی و آمریکایی رو نداره و نمی‌تونه کارایی‌ای رو که برای اون جشنواره‌ها تعریف شده رو داشته باشه.

نگاهی به بعضی انیمیشن‌های معروف ایرانی و شرکت‌های سازنده اون‌ها

توی ایران از بین انیمیشن‌های سینمایی معروفی که ساخته شده میشه به «تهران ۱۵۰۰»، «رستم و سهراب»، «جمشید و خورشید»، «شاهزاده روم»، و «فیلشاه» میشه اشاره. از بین انیمیشن‌های سریالی هم میشه به «پهلوانان»، «شکرستان»، «فرزندان آفتاب»، «خداوند لک‌لک‌ها رو دوست دارد» و «خلیج فارس» اشاره کرد.

تنها سفارش‌دهنده بزرگ عرصه انیمیشن توی ایران، مرکز پویانمایی صبا هست که متعلق به صدا و سیماست. این مرکز با پیشنهاد علی لاریجانی (رییس وقت سازمان صدا و سیما) در سال ۱۳۷۴ تشکیل شد. هدف این مرکز این بوده که تبدیل به قطب انیمیشن دینی توی دنیا بشه و محتوای متناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی تولید کنه.

یه هدف دیگه‌ش هم این بوده که حجم تولیدات انیمیشن رو افزایش بده طوری که بازارهای داخل رو پوشش بده و بعدش بره سراغ بازارهای منطقه و در نهایت بازارهای جهانی.

علاوه بر مرکز پویانمایی صبا، چند شرکت‌ سازنده انیمیشن هم توی ایران فعال هستن که مثلا میشه به شرکت «نسل اندیشه سبز» اشاره کرد. یکی از ساخته‌های این شرکت، انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» هست که اولین انیمیشن سینمایی بلند ساخت ایران محسوب میشه و در سال ۱۳۹۲ اکران شد.

داستان انیمیشن مربوط به گذشته و حال یه پیرمرد ۱۶۰ ساله به اسم اکبرآقا ست و زمان داستان ۱۵ روز قبل از تحویل سال ۱۵۰۰ هجری شمسیه. توی اون سال ربات‌ها کنار مردم زندگی می‌کنن و آدم‌های ثروتمند می‌تونن با امکانات پیشرفت پزشکی تا ۱۶۰ سال زندگی کنن.

بهرام عظیمی، کارگردان این اثر، گفته بود که نسخه‌ای از تهران ۱۵۰۰ که اکران شد، به خاطر ممیزی‌های زیادی که درباره عفاف و حجاب خانم‌ها و ربات‌های مونث که توی فیلم حضور داشتن با نسخه اصلی تفاوت‌های زیادی داره.

همچنین یه سکانسی توی انیمیشن هست که شخصیت نازی (با صداپیشگی هدیه تهرانی) به یه ربات مونث تذکر حجاب میده. این سکانس به سفارش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فیلم اضافه شده بود. در کل ۲.۲ میلیارد تومن برای این انیمیشن هزینه شد و ۳.۷ میلیارد تومن هم فروش گیشه این فیلم بود.

یکی دیگه از شرکت‌های تولید انیمیشن در ایران، شرکت حرکت تولیدی هست که سریال «پهلوانان» با همکاری این شرکت و مرکز پویانمایی صبا ساخته شده. فصل اول این سریال از اسفند ۱۳۸۶ توی شبکه دو پخش شد و بعدش یکی از پرطرفدارترین انیمیشن‌های ایرانی شد.

فصل پنجم این مجموعه هم نوروز ۱۴۰۱ از شبکه یک پخش شد و فصل شیشمش نوروز ۱۴۰۲ دوباره از شبکه یک. این سریال توی شبکه پویا هم بازپخش شد. پهلوانان به زبان‌های عربی و ترکی هم دوبله شده. داستان انیمیشن درباره شخصی به اسم پوریای ولی هست که شاگردهاش رو توی زورخونه‌ای تعلیم میده. از طرف دیگه اسکندر که داروغه شهره، میونه خوبی با پهلوان پوریا نداره و دائم به فکر سرکوب اونه.

یکی از نکات قوت این انیمیشن دوبله خوب و دلنشینش هست. توی بهمن ۱۴۰۰ و بعد از اینکه خبر ساخت فصل جدید و پخش پهلوانان توی نوروز ۱۴۰۱ منتشر شد، کاربرهای ایرانی طرفدار این انیمیشن به صورت دسته‌جمعی توی سایت IMDb امتیاز ۱۰ از ۱۰ به این انیمیشن دادن.

با این اقدام دسته‌جمعی پهلوانان رفت جزو ۲۵۰ سریال برتر تاریخ از نگاه کاربرهای این سایت. بعد از مدتی IMDb به این امتیاز مشکوک شد و در نهایت اون رو از فهرست ۲۵۰ عنوان برتر بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها حذف کرد.

البته شما هم میتونید با دوره های آموزشی ما در نوشیکا به عنوان یک ایرانی انیمیشن خودتون رو بسازید. برای شروع میتونید از دوره آموزش انیمیشن سازی برای تازه کارها استفاده کنید.

پویا، نهال، امید

حالا بریم سراغ شبکه‌های انیمیشنی توی ایران. شبکه پویا یکی از کانال‌های شبکه کودک توی سازمان صدا و سیماست. این شبکه شیشمین شبکه تلویزیونی ایران بود که فقط به صورت دیجیتال پخش می‌شد. این شبکه از ساعت ۸ صبح تا ۲ بعد از ظهر پخش میشه.

بعد از اینکه سیستم پخش دیجیتال توی ایران اجرا شد و گسترش پیدا کرد، تعداد شبکه‌های سراسری زیاد شد و یه سری شبکه به لیست شبکه‌های تلویزیون اضافه شد: شبکه مستند، شبکه شما، شبکه بازار و غیره. یکی از این شبکه‌ها شبکه پویا بود.

شبکه پویا از سال ۱۳۹۱ به صورت رسمی افتتاح شد و زیر نظر مرکز پویانمایی صبا فعالیت می‌کرد. از سال ۱۳۹۴ شبکه کودک و نوجوان راه‌اندازی شد و کانال پویا به این شبکه منتقل شد و از مهر ۱۳۹۴ پخش آزمایشی خودش رو برای خردسال‌های زیر شیش سال شروع کرد.

بر اساس سیاست‌های اعلام شده از طرف شبکه کودک، ۸۰ درصد برنامه‌های کانال پویا، انیمیشن و ۲۰ درصد اون، لایواکشن هست. لایواکشن به معنی «حرکت زنده» نوعی فیلم‌سازی یا فیلم‌برداریه که به جای انیمیشن از تصویربرداری استفاده می‌کنه.

همچنین ۵۰ درصد برنامه‌ها، ساخت ایران و نصف دیگه ساخت کشورهای دیگه ست. برنامه‌های این کانال به طور میانگین ۷ دقیقه‌ای هستن. گفتیم که تا ساعت ۲ بعدازظهر برنامه‌های شبکه پویا پخش میشه که مخصوص خردسالانه. از ساعت ۲ بعدازظهر تا ۱۰ شب کانال نهال شروع به کار می‌کنه که مخصوص کودکانه.

منظور از خردسالان، بچه‌های زیر ۶ ساله و منظور از کودکان، بچه‌های ۶ تا ۱۲ سال. اولین مجری کانال پویا توی دوره جدید، گیتی خامنه بود. گیتی خامنه اولین مجری زن برنامه‌های خردسالان از سال ۱۳۵۷ به بعد بود. توی شبکه نهال درصد کمتری از برنامه‌ها (نسبت به شبکه پویا) انیمیشنی هستن.

توی این شبکه ۶۰ درصد برنامه‌ها انیمیشن و ۴۰ درصد لایواکشن هستن؛ مقایسه کنین با شبکه پویا که ۸۰ درصدش انیمیشن بود و ۲۰ درصدش لایواکشن. برنامه‌های شبکه نهال به طور متوسط ۱۲ دقیقه‌ای هستن و ۵ دقیقه بیشتر از برنامه‌های شبکه پویان.

یه شبکه دیگه هم هست به اسم «شبکه امید» که مخصوص نوجوون‌های ۱۲ تا ۱۸ ساله که هر روز از ساعت ۶ صبح تا ۱۱ شب پخش میشه. قرار بوده که این شبکه خیلی زودتر راه بیفته، ولی کمبود بودجه باعث شده بود که راه‌اندازیش عقب بیفته. شبکه امید از سال ۱۳۹۵ شروع به کار کرد و پخش آزمایشی برنامه‌هاش شروع شد.

از حواشی ساختمان گل‌ها تا شکرستان در چین!

یکی دیگه از برنامه‌هایی که توی شبکه پویا پخش شده «فرزندان آفتاب» هست. البته از شبکه دو هم پخش شده. این سریال انیمیشنی توی مرکز پویانمایی صبا و با همکاری بنیاد فرهنگی روایت برای گروه سنی نوجوون و بزرگسال تهیه شده.

این فیلم به داستان زندگی چند تا همکلاسی توی دهه ۱۳۵۰ می‌پردازه. فصل اول شاهد روایت یه سری از حوادث قبل از انقلابیم؛ حوادثی بیرون از مدرسه و صمیمیت و رفاقت چند همکلاسی که در جریان انقلاب کم کم بزرگ میشن.

توی فصل دوم این چهار کودک قصه تبدیل به جوون‌هایی شدن که انقلاب رو تجربه کردن و حالا زمان جنگ ایران و عراق رسیده. نوجوون‌های دهه ۵۰ حس و حال و روایات این مجموعه رو به راحتی درک می‌کنن. شخصیت‌های این داستان توی محله‌های جنوب تهران زندگی می‌کنن.

یکی از شعارهای شبکه کودک توی ایران این بوده که برنامه‌هایی رو بسازه که حس باور ملی رو بین بچه‌ها تقویت کنه. بعضی موقع‌ها هم این شبکه با حواشی و انتقاداتی روبه‌رو بوده. مثلا توی انیمیشن «بچه‌های ساختمان گل‌ها» یکی از شخصیت‌های زن داستان توی بعضی صحنه‌ها بدون روسری بوده.

گویا قصد سازنده‌ها این بود که تفاوت حجاب داخل خونه و بیرون خونه زنان ایرانی رو به مخاطب کودک نشون بده. به خاطر همین مادر خانواده داخل خونه بدون حجاب سر نشون داده میشه. این باعث چالش‌های زیادی برای این شبکه شد.

همه انیمیشن‌های سریالی از شبکه پویا و نهال و امید پخش نمیشه. مثلا انیمیشن «شکرستان» که مرکز صبا اون رو ساخته و از شبکه دو پخش شده. سری دوم این مجموعه عروسکیه که از شبکه نسیم پخش میشه. استقبال زیادی از شکرستان شده.

قسمت‌هایی از این مجموعه توی جشنواره‌های خارجی مثل جشنواره چانگوی چین، جشنواره جیفونی ایتالیا و جشنواره فیلم کودک هند نمایش داده شد. شکرستان توی سال ۱۳۸۷ برنده جایزه بهترین انیمیشن سال توی جشن خانه سینما شد.

شکرستان بیشتر از ۱۸۰ شخصیت داره و داستانش توی یه شهر قدیمی و خیالی رخ میده. هر قسمت داستانی مجزا داره که مردم شکرستان بنا به نیازهای دراماتیک هر قصه، توی هر قسمت نقشی متفاوت برعهده می‌گیر و داستان رو رقم می‌زنن.

این نکته هم در مورد شبکه پویا بگیم که شبکه پویا بین ساعت‌های ۲ تا ۸ شب هیچ تبلیغاتی رو برای کودکان پخش نمی‌کنه و بازه زمانی آگهی‌ها بین ساعات ۸ تا ۱۰ شبه که شبکه کودک بیننده کمتری داره. خانواده‌ها می‌تونن با خیالی آسوده بچه‌ها رو بذارن جلوی تلویزیون و مطمئن باشن که بچه‌شون از اون‌ها هیچ محصول تبلیغ‌شده‌ای رو نمی‌خواد؛ محصولاتی که گاهی اوقات گرون‌قیمتن و از توان مالی این خانواده‌ها خارج.

کارتون نت‌ورک

ما توی این مقاله برای اینکه ضعف‌ها و قوت‌های انیمیشن و شبکه‌های انیمیشن توی ایران رو بهتر درک کنیم، باید این رو با نمونه‌های خارجی مقایسه کنیم. ما برای این کار سراغ سه تا شبکه مخصوص کارتون خارج از کشور میریم. اولی شبکه کارتون نت‌ورک (Cartoon Network) هست که یه شبکه تلویزیونی کابلی آمریکاییه.

مالک این شبکه شرکت پخش ترنر هست که یکی از شرکت‌های اصلی انیمیشنه. شرکت پخش ترنر یه شرکت رسانه‌ای آمریکاییه و از زیرمجموعه‌های تایم وارنره. شبکه کارتون نت‌ورک سال ۱۹۹۲ راه افتاد و در حال حاضر توی بیشتر از ۲۰۰ کشور دنیا پخش میشه و بالغ بر ۳۶۰ میلیون بیننده داره.

از معروف‌ترین انیمیشن‌های این شبکه «سه خرس ساده‌لوح» (We Bare Bears) هست که یه سریال کمدیه. سریال از سال ۲۰۱۵ برای اولین بار پخش شد و بعد از ۵ فصل توی ژوئن ۲۰۲۰ به پایان رسید. داستان درباره سه تا برادر خرسه که اسم‌هاشون «گریزلی»، «پاندا» و «خرس یخی» هست که سعی دارن یه زندگی انسانی داشته باشن.

اولین قسمت این انیمیشن بیشتر از ۲ میلیون بار دیده شد و متوسط تماشا شدن هر قسمت، حدود ۵۰۰ هزار بار بود. این سریال توی ایران و سال ۱۳۹۶ از شبکه نهال پخش شد و با استقبال خوبی هم روبه‌رو شد.

یکی دیگه از انیمیشن‌های معروف این شبکه «بِن تِن» (Ben 10) هست که با عنوان بن ۱۰ کلاسیک شناخته میشه. این سریال درباره پسربچه‌ای ۱۰ ساله به اسم بنجامین تنیسون هست که ملقب به بن تن هست. بن تن به همراه پدربزرگش مکس تنیسون و دختر عموش گوئن به وسیله یه ساعت فضایی به اسم «آمنیتریکس» که به کره زمین سقوط کرده و توانایی تبدیل شدن به ۱۰ نوع موجود فضایی مختلف رو داره، میره به مقابله با دشمن‌های فضایی و اهریمن‌های زمینی.

این سریال در قالب ۴ فصل از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ پخش شد و توی سایت IMDb نمره ۷.۴ از ۱۰ دریافت کرده. کلی فیلم سینمایی و بازی ویدئویی و انیمیشن دیگه هم در مورد بن تن ساخته شد و حتی توی تبلیغات محصولات مختلف هم به کار رفت.

یکی دیگه از انیمیشن‌های معروف کارتون نت‌ورک «تایتان‌های نوجوان» (Teen Titans) هست که چهار فصلش از شبکه‌های دیگه پخش شده بود و چون محبوبیت سریال زیاد بود، کارتون نت‌ورک فصل پنجم رو سفارش داد. تایتان‌های نوجوان به یکی از سریال‌های محبوب کارتون نت‌ورک تبدیل شد که به خاطر پیشرفت شخصیت و مضامین جدی مشهور بود.

این مجموعه نامزد سه تا جایزه آنی و یه جایزه Motion Picture Sound Editors شد. از این مجموعه هم یه سری فیلم سینمایی دیگه ساخته شد. توی سال ۲۰۰۹ آی‌جی‌ان (IGN یا Imagine Games Network) که یه سایت رسانه گروهی و بازی‌های ویدئوییه، این سریال رو توی لیست بهترین انیمیشن‌های سریالی توی رتبه ۸۳ قرار داده.

ادالت سویم

شبکه دومی که می‌خوایم بریم سراغش «ادالت سویم» (Adult Swim) هست که یه برندیه که از طریق کانال کارتون نت‌ورک منتشر میشه. ادالت سویم مخصوص بزرگسال‌هاست و به خاطر همین ساعات خاصی از آنتن کارتون نت‌ورک بهش اختصاص داده شده.

از دوشنبه تا شنبه ساعاتی که از کانال کارتون نت‌ورک برنامه‌های ادالت سویم پخش میشه، ساعت ۷ غروب تا ۶ صبحه. روزهای یکشنبه از ساعت ۹ شب تا ۶ صبح برنامه‌ها به ادالت سویم اختصاص داره. ادالت سویم از سال ۲۰۰۱ راه‌اندازی شده.

به راحتی میشه گفت که معروف‌ترین برنامه این شبکه، «ریک و مورتی» (Rick and Morty) هست که ما توی مقاله «این انیمیشن ریک و مورتی چیه که کلی آدم ازش صحبت می‌کنن؟» به طور مفصل بهش پرداختیم. فقط همین یه نکته رو بگیم که این انیمیشن مخصوص رده سنی بزرگسالانه.

یکی دیگه از برنامه‌های معروف این شبکه، «مرغ ربات» (Robot Chicken) هست که یه سریال استاپ موشن کمدیه. این سریال توی ۹ فصل تشکیل شده که هر فصلش بیست قسمت داره. مرغ ربات هم برنده جایزه آنی شده و هم برنده جایزه امی. جایزه امی معادل اسکار برای تولیدات تلویزیونی در نظر گرفته میشه. این سریال توی انگلیس، ایرلند، کانادا، استرالیا، آلمان و آمریکای لاتین هم پخش شد و با استقبال خوبی روبه‌رو شد.

شبکه ادالت سویم با این قصد راه‌اندازی شد که مخاطب بزرگسال جوون (young adult) رو به خودش جذب کنه. منظور از بزرگسال جوون افراد حدودا بین ۱۸ تا ۴۰ ساله. معمولا ادالت سویم با گروه‌های انیمیشن‌سازی‌ای قرارداد می‌بنده که محصولات ابزورد و بی‌معنی بسازن و همین موقعیت‌ها بعضی موقع‌ها تبدیل به موقعیت‌های کمدی میشه.

همچنین این شبکه گاهی اوقات انیمه‌های ژاپنی هم پخش می‌کنه؛ چون بعضی انیمه‌های ژاپنی به خاطر صحنه‌های خشن و جنسی مناسب سن بچه‌ها نیست و مختص بزرگسال‌هاست. انیمه «اتک آن تایتان» (Attack in Titan) هم توی آمریکا از طریق ادالت سویم منتشر شد.

از اول کار این شبکه شروع برنامه‌هاش از ساعت ۷ غروب نبوده. اول‌ها ساعت ۹ شب برنامه‌های ادالت سویم شروع می‌شد، سال ۲۰۱۴ ساعت شروع برنامه‌های ادالت سویم از ۹ شب به ۸ شب رسید و بعد از مدتی برای گسترش کار شبکه و استفاده بیشتر از مخاطب‌های بزرگسال جوون، شروع برنامه‌ها به ۷ غروب رسید.

از اونجا که برنامه‌های ادالت سویم خیلی بازارش گرفت، کارتون‌نت‌ورک سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که ساعت شروع برنامه‌های ادالت سویم رو به ۶ غروب خواهد رسوند.

بومرنگ

شبکه سومی که می‌خوایم بهش بپردازیم، شبکه بومرنگ (Boomerang) هست که توسط شرکت برادران وارنر ساخته شده. برنامه‌های این شبکه مخصوص کودکانه. این شبکه از سال ۱۹۹۲ راه‌اندازی شد و الان تقریبا از طریق ۳۸ میلیون اکانت تلویزیون پولی توی آمریکا پخش میشه.

یکی از معروف‌ترین برنامه‌های این شبکه «تام و جری» (Tom and Jerry) هست. البته تام و جری اولش توسط یه شرکت رسانه‌ای به اسم مترو گلدوین مایر تولید می‌شد و اون قسمت‌هایی از تام و جری که ما معمولا توی تلویزیون دیدیم و باهاشون خاطره داریم، همون‌هایی هستن که مترو گلدوین مایر بین سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۸ ساخته.

از سال ۱۹۸۶ شرکت برادران وارنر مالکیت این انیمیشن رو خرید و به ساختش ادامه داد. قسمت‌های جدید تام و جری از طریق شبکه‌هایی پخش میشه که زیر نظر شرکت برادران وارنره. در واقع شرکت ترنر مالک جدید تام و جریه؛ و شرکت ترنر هم که تحت مالکیت شرکت برادران وارنره.

داستان تام و جری هم اینقدر معروفه که نیاز به توضیح نداره و همه بلدن. داستان درباره یه گربه‌ای به اسم تام و یه موش به اسم جری هست. تام و جری از اهمیت و محبوبیت ویژه‌ای برخورداره و بعد از گذشت دهه‌ها همچنان توی یادها مونده.

اینکه شبکه بومرنگ این انیمیشن‌ها رو پخش می‌کنه، یکی از دلایلش اینه که یکی از مأموریت‌های این شبکه زنده کرده انیمیشن‌های کلاسیکه. به خاطر همین تام و جری رو پخش می‌کنه و براش مهمه. یکی دیگه از انیمیشن‌هایی که این شبکه سراغشون رفته، «لونی تونز» (Looney Tunes) هست.

این سریال کمدی که شرکت برادران وارنر اون رو ساخته، از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۹ پخش می‌شد. این انیمیشن اینقدر قدیمیه که اوایلش سیاه و سفید بود و بعد از چند سال نسخه‌های رنگیش ساخته شد. این انیمیشن کلی شخصیت معروف مثل باگز بانی، دافی داک، پورکی پیگ و غیره رو معرفی کرده که توی تاریخ انیمیشن جاودانه شدن. البته این انیمیشن از بعضی شبکه‌های دیگه هم پخش میشه.

یه انیمیشن دیگه که این شبکه پخش می‌کنه، اسکوبی دوو (Scooby-Doo) هست که از سال ۱۹۶۹ پخش شده. این انیمیشن رو هم شرکت برادران وارنر ساخته. این کارتون در مورد چهار تا نوجوون به اسم‌های فرد جونز، دافنه بلک، ولما دینکلی و نورویل شگی راجرز و یه سگ قهره‌ای بزرگ به اسم اسکوبی دو هست.

گفتیم که بومرنگ از سال ۱۹۹۲ راه‌اندازی شد؛ تا سال ۲۰۰۰ فقط به پخش برنامه‌های کلاسیک اختصاص داشت. ولی بعد از سال ۲۰۰۰ سراغ برنامه‌های جدیدتر رفته.

حرف پایانی

توی این مقاله سعی کردیم نگاه کلی به انیمیشن ایران و دنیا (به طور خاص آمریکا) بندازیم. تأکید بیشتر ما روی شبکه‌های تلویزیونی انیمیشن بوده؛ ولی برای اینکار مجبور بودیم قبل از اینکه بحث رو به شبکه‌های تلویزیونی برسونیم، یه سری مقدمه در باب مقایسه انیمیشن توی ایران و دنیا بگیم؛ مثلا اینکه سابقه انیمیشن توی دنیا خیلی بیشتر از ایرانه و اینکه فرهنگ مخاطب ایرانی برای تماشای انیمیشن متفاوت با مخاطب‌های جاهای دیگه‌ست و هم چنین یه مقایسه‌ای داشتیم بین سینمای ایران و انیمیشن ایران و دیدیم که انیمیشن ایران به نسبت سینمای ایران جایگاه نازل‌تری در سطح جهان داره.

توی ایران شبکه‌های پویا، نهاد و امید رو که انیمیشن پخش می‌کنن بررسی کردیم؛ ولی نکته‌ای که وجود داره اینه که بعضی از مهمترین و پرطرفدارترین انیمیشن‌های سریالی ایرانی از این شبکه‌ها پخش نشده؛ البته بیشترشون به این علت بوده که هنوز اون موقع‌ها این شبکه‌ها راه‌اندازی نشده بودن.

اتفاقا یکی از فضاهایی که برای شبکه‌های انیمیشنی ایران فراهمه مربوط میشه به فرهنگ خانواده‌های ایرانی. خیلی از افراد و خانواده‌های ایرانی هنوز انیمیشن رو به عنوان یه اثری که برن سینما و اونجا تماشا کنن، به رسمیت نمی‌شناسن و معمولا انیمیشن رو توی خونه می‌بینن. این یه فرصت برای شبکه‌های انیمیشنیه و باید ازش استفاده بشه.

یکی از نشونه‌های عدم موفقیت انیمیشن ایرانی رو میشه توی این دید که صرفا اکران انیمیشن ایرانی توی کشورهای دیگه به عنوان یه دستاورد تلقی میشه. در حالی که ما می‌دونیم چنین حرفی در مورد فیلم‌های ایرانی کمی خنده‌داره. یعنی کسی برای تبلیغ فیلم ایرانی نمیگه که فلان فیلم توی آلمان یا چین اکران شده؛ بلکه جوایزی که اون فیلم گرفته یا نامزدشون شده مهمه.

بعدش رفتیم سراغ سه تا شبکه انیمیشن که هر سه تا رو از کشور آمریکا انتخاب کردیم. هر سه شبکه هم زیر نظر شرکت برادران وارنره. اولش سراغ کارتون نت‌ورک رفتیم و دیدیم که ۳۶۰ میلیون مخاطب در سراسر جهان داره و کلی انیمیشن معروف منتشر کرده.

کارتون نت‌ورک که از سال ۱۹۹۲ تشکیل شده، تا به امروز میشه به جرئت گفت که رهبری جریان برنامه‌سازی انیمیشن‌های کودکان رو بر عهده گرفته و داره پیش می‌بره. از این جهت شناخت این شبکه تلویزیونی توی این موضوع خیلی مهمه.

بعدش سراغ ادالت سویم رفتیم که برنامه‌های مخصوص بزرگسالان رو پخش می‌کنه و زمان‌های خاصی از شبانه‌روز بهش اختصاص داده شده. دیدیم که «ریک و مورتی» و دوبله انگلیسی «اتک آن تایتان» از این شبکه پخش شد.

و در نهایت سراغ شبکه بومرنگ رفتیم که بیشتر برنامه‌های کلاسیک پخش می‌کنه و حتی سعی می‌کنه اون برنامه‌ها رو ادامه بده؛ چون این انیمیشن‌های قدیمی یه سری شخصیت طراحی کردن که امروزه به خوبی میشه ازشون بهره برد.

نکته‌ای که به نظر می‌رسه توی سیاستگذاری فرهنگی ایران مربوط به انیمیشن باید جدی گرفته بشه اینه که عموما انیمیشن‌ها در ایران با حمایت دولت و یا مراکز دولتی ساخته میشن. مسئله‌ای که این ماجرا ایجاد می‌کنه اینه که دولت معمولا دلش می‌خواد یه سری پیام‌ها و آموزه‌ها توی انیمیشن باشه؛ یعنی بیشتر از قصه و طرح و گرافیک و مسائل فنی، این براش مهمه که چه پیام‌هایی از سمت اون انیمیشن به مخاطب می‌رسه.

گاهی اوقات سخت‌گیری‌ها و کوتاه‌نظری‌هایی توی این زمینه میشه که باعث دلسردی انیمیشن‌سازها میشه. شاید ورود بخش خصوصی به این عرصه بتونه این مشکل رو تا حدودی حل کنه؛ و صد البته که ورود بخش خصوصی به حوزه انیمیشن، منافعی برای بخش خصوصی هم خواهد داشت.

نمونه ادالت سویم هم درس‌هایی برای یادگیری داره. شبکه ادالت سویم نشون میده که میشه انیمیشن رو برای بزرگسالان ساخت و به طور جدی دنبال کرد. توی ایران عموما این مورد نادیده گرفته میشه و انیمیشن صرفا برای بچه‌ها و حتی یه امر غیرجدی دیده میشه.

استفاده‌های تجاری از انیمیشن هم مورد دیگه‌ایه که باید بهش توجه کرد. مثلا انیمیشن بن تن یکی از موارد موفقه که استفاده‌های تجاری زیادی ازش شده و تونسته هم به محصولات متنوعی برسه و هم اینکه توی تبلیغات کلی کسب و کار دیگه به کار بره. ولی توی انیمیشن‌های ایرانی چنین موردی رو خیلی به ندرت می‌بینیم.

به این مورد هم باید اشاره کنیم که ما هنوز رسانه تخصصی مختص به انیمیشن در ایران نداریم؛ رسانه‌ای که آثار تولیدشده رو نقد کنه و مشکلات و پیشرفت‌هاشون رو بگه، و حتی آثار خارجی رو دوبله کنه و به آموزش مهارت‌های مرتبط با انیمیشن بپردازه.

نوشیکا سعی کرده توی این سال‌ها در مسیری گام برداره که چنین فضای خالی‌ای رو توی عرصه انیمیشن در ایران پر کنه.

منبع اول      منبع دوم     منبع سوم     منبع چهارم     منبع پنجم     منبع ششم