انیمیشن دوبعدی پین اسکرین، عبارت است از خلق فریم و تصاویر ناپیوسته با کار گذاشتن پین (سوزن بدون سر) روی صفحه سفید پرفراژ شده و تابانیدن نور زاویه‌ای بر روی آن.
تصاویر و فیلم‌هایی که با تکنیک پویانمایی سوزنی بدست میاد، محصول نگاه هنرمندانی هست که با سبک کار هنری‌شون دراماتیک و شاعرانه هست.
تاریخچه شکل‌گیری انیمیشن پین اسکرین
این تکنیک بین سال‌های 1930 تا 1935، توسط زن و شوهر هنرمندی به نام الکساندر الکسیف (Alexandre Alexeieff) و کلایر پارکر (Claire Parker) پایه ریزی شد. هدف اونها این بود که سیستمی ایجاد کنن که وقتی کسی تصاویری ساخت، موقع انیمیت اون، کاملا شبیه تصاویر حکاکی شده‌ای باشه که در حال حرکت به نظر می‌رسند. این هدف به نوآوری و ساخت دستگاه پین اسکرین منجر شد.
راست-الکساندر الکسیف در حال کار روی پین اسکرین (صفحه سوزنی)؛ چپ-پین اسکرین طراحی شده و قدیمی
دستگاه پین اسکرین از چند صد هزار سوزن بدون سر ساخته شده که به صورت مرتب در یک صفحه مشبک و پرفراژ شده به صورت عمودی متصل شدند؛ یعنی به ازای هر سوزن، یک سوراخ. صفحه سوزنی اونها یک صفحه با 240.000 سوراخ بود که هر کدام از این حفره‌ها یک پین یا سوزن بدون سر و قابل جابجایی داشت.
با تابش نور به صفحه از زاویه‌ای خاص، از سوزن‌ها سایه‌ای با درجات مختلف خاکستری از طیف سیاه تا سفید بازتاب میشه که تصویر به وجود اومده به مقدار فرورفتگی سوزن‌ها درون صفحه بستگی داره.
الکسیف و پارکر در سال 1973 یک ورک‌شاپ در این خصوص برگزار کردند که خوشبختانه فیلم اون موجوده و به عنوان یک سند تاریخی در دسترس همه علاقمندان انیمیشن قرار داره:
اگرچه نزدیک به یک قرن از خلق این تکنیک گذشته، اما هنرمندان بسیار معدودی برای ساخت انیمیشن به این سبک رو آوردند؛ چرا که علی‌رغم امکانات خلاقانه‌ای که پین اسکرین داره، بسیار زمان بر و انرژی بره و کار با اون به این سادگی‌ها نیست. از طرفی دیگه، از لحاظ اقتصادی هم مقرون به صرفه نیست.
برای حرکت سوزن‌ها به داخل و خارج صفحه، از ابزار و وسایل خاصی استفاده میشه تا تصویر نقش برجسته یا حکاکی‌شده تداعی بشه. در تکنیک پین اسکرین سنتی، سوزن‌ها نصب شده و سپس از صفحه عکس گرفته میشه. بعد هم، چیدمان سوزن‌ها تغییر داده میشه تا از فریم بعدی تصویربرداری صورت بگیره. به طور تقریبی هر ثانیه از پین انیمیشن نهایی، از 24 عکس تشکیل میشه.
به کمک یک پایه (piling) ساده یا صلیبی‌شکل، سوراخ‌های صفحه سوزنی قابلیت جابجایی و پراکنده شدن در صفحه رو پیدا می‌کنند. در شکل زیر، تصویری از این دو مدل پایه رو قرار دادیم.
انواع پایه‌های مناسب برای پین اسکرین سنتی؛ راست- مدل صلیبی یا متقاطع، چپ-مدل ساده
در تصویر زیر ساختمان فیزیکی یک صفحه سوزنی سنتی قابل مشاهده ست. این صفحه از یک سازه بیرونی و چند خط‌کش کالیبراسیون ساخته شده که میله فشار رو به کار میندازه. بخش داخلی صفحه هم که به وسیله سازه بیرونی و میله فشار تعیین میشه، با استوانه‌هایی سفید رنگ و هم‌اندازه پوشیده شده و در کنار هم محکم قرار گرفته‌اند.
قسمت درونی هر یک از استوانه‌ها، محل قرارگیری یک پینه. میله فشار این استوانه‌ها رو در برابر هم متراکم و فشرده کرده و امکان درجه‌بندی پین اسکرین رو فراهم می‌کنه. یعنی می‌تونه باعث کنترل راحت حرکت دادن پین‌ها در امتداد استوانه‌ها بشه. این استوانه‌ها به گونه‌ای به نظر می‌رسن که از فاصله‌ای مشخص، کاملا یک صفحه سفید به چشم میاد، نه مشبک.
ساختمان فیزیکی یک صفحه سوزنی سنتی
ابعاد صفحه معمولا A3 یا بزرگتر از اون هست. بسته به ابعاد صفحه، یک پین‌اسکرین متشکل از 80 هزار تا یک میلیون سوزنه. اندازه سوزن‌ها از پهنای صفحه بلندتره؛ این یعنی هر سوزن یا گروهی از پین‌ها رو میشه از سطح پشتی صفحه فشار داد تا از طرف مقابل یعنی سطح رویی بیرون بزنه و ظاهر بشه. برعکس این کار هم قابل اجراست. هر دو طرف صفحه با منبع نوری که به صورت زاویه‌ای براشون تعبیه شده، روشن میشن.
در اینجا به صورت تصویری و اجمالی یک بار دیگه فرایند ایجاد تصویر روی پین اسکرین رو بررسی میکنیم. اساس این فرایند سایه‌هایی هست که سوزن‌ها روی صفحه سفید ایجاد می‌کنن. چون سایه ایجاد میشه، قاعدتا تصاویر خروجی به صورت سیاه و سفید و در طیف‌های مختلف خاکستری در میاد. در شکل بزرگنمایی شده‌ی زیر، یه تکه از پین اسکرین رو مشاهده میکنیم که مدل ایجاد سایه رو نشون میده:
مدل بزرگنمایی شده از بخش کوچکی از پین اسکرین
با فرض این که از روبرو به صفحه نگاه میکنیم، زمانی که پین‌ها در روی صفحه دیده نشن، هیچ سایه‌ای ظاهر نمیشه و صفحه کاملا سفید باقی می‌مونه. اما اگه یکی از سوزن‌ها از پشت به جلو فشار داده بشه، سایه‌ی اون روی صفحه ظاهر میشه. بنابراین، هر چی سوزن رو بیشتر رو به بیرون فشار بدیم، سایه بلندتری بدست میاد. این توضیح در تصویر زیر نشون داده شده‌ست:
نمای بزرگ شده از یک سوزن بالا آمده
حالا اگه بجای یک سوزن، یک دسته از سوزن‌ها به بیرون هدایت بشن چه تصویری خواهیم داشت؟ اگه فرض کنیم نیمی از ارتفاع پین‌ها به بیرون فشار داده بشن، سایه‌ی پدید اومده با فضاهای سفید بینشون، قابل مشاهده میشه. و البته یک توناژ خاکستری ملایم هم به وجود میاد که در شکل زیر مشخصه. اگه سوزن‌ها کاملا فشار داده بشن، سایه هر پین روی دیگری می‌افته. از منظر نورپردازی، اگه نوری به صفحه سفید نرسه، عملا توناژ رنگ به صورت مشکی در میاد. در مقابل، صفحه پشتی اثر معکوسی در مقابل این نوع نوردهی داره.
مدل بزرگنمایی شده از پین‌هایی که تا نیمه ارتفاعشان درون حفرات پین اسکرین قرار داده شده‌اند.
نمونه انیمیشن‌های سوزنی
-
فرار ذهن
حالا که توضیح دادیم انیمیشن پین اسکرین چطور و با چه مشقتی ساخته میشه، کافیه 15 ثانیه اول این فیلم رو ببینید تا هیجان زده بشید. این فقط 360 طرح از 10800 طرح لازم برای ساختن این فیلم 7 دقیقه‌ای هست. فیلم فرار ذهن، درباره مردیه که درون نقاشی‌هایش سرگردان هست و پرسه می‌زنه و در حال جست‌و‌جوست.
-
Imprints
ژاک درین (Jacques Drouin) بعد از فرار ذهن، یک بار دیگه هم دست به خلق مینی شاهکار زد. او این دفعه پای خودش رو در تجربه فراتر گذاشت و با استفاده خلاقانه از نورپردازی، چرخوندن صفحه سوزنی بعد از هر کمپوزیتینگ از رنگ‌هایی غیر از سیاه و سفید و خاکستری هم در ساخت انیمیشن پین اسکرین استفاده کرد. با این خلاقیت‌ها ما می‌تونیم اونچه که در پشت صفحه به وجود میاد هم ببینیم.
-
اینجا و آن‌جای بزرگ
به عنوان پیشنهاد پایانی بد نیست انیمیشن خارق العاده «اینجا و آن‌جای بزرگ» (Here and the Great Elsewhere) (2012) زیر رو ببینیم که در اون میشل لمیکس (Michèle Lemieux) قصه‌ای فلسفی درباره اجزایی که جهان خلقت رو تشکیل میدن رو تعریف می‌کنه. این فیلم، یک فیلم نیمه انتزاعی هست که در چهار بخش روایت شده و در جست و جو و کشف افکار یک شخصیت قدم برداشته.
انیمیشن پین اسکرین دیجیتال
همونطور که گفتیم، به خطر ذات زمان بر بودن و البته انرژی بر بودن ساخت یک انیمیشن دو بعدی پین اسکرین، اقبال کمتری به این تکنیک شده. یکی دیگه از معایب روش پین اسکرین سنتی، قابل ویرایش نبودن تصاویر بدست اومده از اونهاست. این محدودیت‌ها باعث شد تا نرم‌افزارهایی با کارآیی شبیه‌سازی تصاویر پین اسکرین ساخته بشن.
یکی از مزیت‌های دیجیتالی شدن این تکنیک این بود که تصاویر قابل بازیابی می‌شد؛ در حالی که به هیچ وجه این امکان در مدل سنتی وجود نداشت. اساس کارها و مواردی که در پین اسکرین برای ساختن یک تصویر مورد نیازه عبارت است از منبع نور، سوزن و صفحه سفید؛ با این موارد دو چیز در تصویر ظاهر میشه 1- سایه‌ها و 2- فضاهای سفید میان اونها. این یعنی مدل رایانه‌ای حداقل کاری که باید بکنه فقط شبیه‌سازی سایه‌هاست. ما می‌تونیم نور و صفحه سفید رو به عنوان المان‌های تکمیلی مدل مشخص کنیم. در مورد سوزن‌ها چطور؟ در انیمیشن سوزنی واقعی، سوزن‌های مات مانع عبور نور شده و سایه ایجاد می‌کنند. اما در مدل رایانه‌ای نیازی به مدل‌سازی سوزن‌ها نیست. بلکه فقط کافیه جایگاه قرارگیری هر سوزن فرضی، ضخامت و بلندی اون مشخص بشه تا محاسبات سیستم، سایه رو به وجود بیاره. برای مطالعه بیشتر کتاب Computer Animation’90 نوشته مگننات-تالمن مراجعه کنید.
یکی از نرم‌افزارهای تخصصی مربوط به انیمیشن پین اسکرین، DigitalPinDirector هست که از پیچیدگی فرایند ساخت و زمان اون به شدت کم می‌کنه. در بالا، تصویری دیجیتالی از خروجی این نرم‌افزار رو مشاهده می‌کنید.
جمع بندی
به عنوان جمع‌بندی باید اذعان کرد هنر انیمیشن پین اسکرین از لحاظ تکنیکی و ویژگی‌های بصری بسیار خاص و منحصر بفرد هست. به طوری که نیاز به صبر و هوشیاری بالای هنرمند داره و باید فضای شاعرانه و پر احساس و خیال اون و سیال بودن تصاویر با تم داستان انیمیشن سازگاری داشته باشه. حتی دیجیتالی شدن این تکنیک، تاثیر چندانی برای رشد تولیدات پین اسکرین نداشته است. برای همین، این تکنیک در حد یک اثر هنری دست‌ساز و ارزشمند باقی مونده و بیشتر این آثار در حد تولیدات جشنواره‌ای باقی مونده و یا برای تبلیغات محیطی یا زیباسازی شهری، در قالب تصاویر گرافیکی حجم‌سازی شده و سه بعدی مورد توجه و استفاده قرار می‌گیره.
تبلیغات محیطی با تکنیک پین اسکرین در قالب تصاویر حجم‌سازی شده سه بعدی
به عنوان پیشنهاد؛ اگه به ساخت انیمیشن و فیلم سازی علاقه دارید و فکر می‌کنین کلی ایده جذاب برای ساخت انیمیشن تو ذهنتون دارین ولی با تکنیک های روایت داستان و داستان گویی آشنا نیستن و نمی دونین چطور ایده ها تون رو به داستان های قابل ساخت تبدیل کنین، دوره «آموزش داستان نویسی» را به شما پیشنهاد می کنیم. در این دوره ویژگی‌هایی که باعث جذابیت داستان و ارتباط بیننده ها با شخصیت های داستانی میشه رو بهتون معرفی میکنیم. از اینجا می تونین صفحه این دوره و اطلاعات مربوط به اون رو مشاهده کنین.
وقتی اینجایی یه معنی بیشتر نمی تونه داشته باشه یعنی تو هم مثل ما عاشق انیمیشن و انیمیشن‌سازی هستی و اول راهی، اما نمی دونی از کجا باید شروع کنی؟ ما برای شما یه مقاله ویژه آماده کردیم و سعی کردیم به تمام سوالات شما درباره انیمیشن و یادگیری انیمیشن توضیح بدیم.
یعنی برای انیمیشن‌ساز شدن فقط یک کلیک فاصله داری!
تنها کاری که باید بکنی اینه که روی شروع کلیک کنی
