سل انیمیشن: رایج‌ترین تکنیک ساخت انیمیشن در قرن بیستم

سل انیمیشن نام یکی دیگر از تکنیک‌های مرسوم ساخت انیمیشن 2 بعدی هست که طی سالیان طولانی توسط کمپانی‌های بزرگ انیمیشن‌سازی مورد استفاده قرار می‌گرفت. نام این تکنیک از طلق‌های شفاف سلولوئیدی که قابلیت عبور نور  از خودشون رو دارند، گرفته شده.

درباره‌ی سل انیمیشن

سل انیمیشن، تکنیک سنتی و نقاشی دستی در ساخت انیمیشن است که از نقاشی و طراحی اشیاء بر روی سلولوئید (سل یا همان طلق شفاف) در این کار استفاده می‌شود.

نکته: اصولا به تکنیک‌های ساخت انیمیشن کاغذی و سل انیمیشن، تکنیک‌های سنتی ساخت انیمیشن دو بعدی گفته می‌شه.

از ویژگی‌های مهم این تکنیک، نیاز شدید به توجه فوق‌العاده بر جزئیات و تیمی سازمان‌یافته با مجموعه‌ای از مهارت‌هاست. با ورود رایانه‌ها به صنعت انیمیشن‌سازی، سل انیمیشن سنتی رفته رفته به دوران افول خودش نزدیک شد و به موزه تاریخ انیمیشن پیوست؛ اما از اونجا که در جریان فرآیند تولید انیمیشن دوبعدی به تکنیک‌های متعددی نیازه، ممکنه بخش‌هایی از تکنیک سل انیمیشن هم به فراخور نیاز به کار گرفته بشه؛ هرچند بیشتر این مسیر تولید، به کمک رایانه‌ها طی می‌شه.

 

انیماتور کمپانی دیزنی مشغول طراحی میکی ماوس به روش سل انیمیشن

 

ابزار  ساخت انیمیشن دوبعدی با تکنیک سل انیمیشن

در این بخش از مقاله به ابزار لازم برای تولید پویانمایی به کمک سل انیمیشن پرداختیم. تکنیکی که بیش از 100 سال قبل اختراع شد، طبیعتا ابزار چندانی نمی‌خواد و بیشتر بر روی توانایی و مهارت‌های انسان تکیه داره. از جمله ابتدایی‌ترین ابزاری که برای تکنیک سل انیمیشن نیازه می‌شه به طلق (سل) و رنگ اشاره کرد:

• طلق (سل)

همانطور که از اسمش معلومه، سل انیمیشن بر پایه استفاده از طلق یا همان سلولوئید (سل) بنا شده. سل، یک صفحه پلاستیکی شفاف است. طراح روی یک سمت اون طرح و خطوط اصلی رو رسم و پشت اون رو رنگ‌آمیزی می‌کنه. سل‌ها در طول سال‌ها استفاده به تدریج تکامل پیدا کردند.

سل، یک صفحه‌ی پلاستیکی شفاف است که طراح برای ساخت انیمیشن روی آن  طراحی و پشت صفحه را رنگ آمیزی می کند 

• نیمه اول قرن بیستم، سلولوئید مورد استفاده از جنس کامفور و سلولوز نیترات بود. این جنس از طلق قابل اشتعال بود و به تدریج ناهموار، چروک و زرد می‌شد و گازهای سمی تولید می‌کرد.
• سلولوز استات جایگزین سلولوئید شد. طلق از جنس سلولز استات پایداری شیمیایی و ایمنی بیشتری نسبت به سلولوئید قدیمی داشت.
• از قضا کشف شد که سلولز استات هم مرغوبیت کافی برای نگهداری سل‌ها رو نداره. هیدرولیز (تخریب) ترکیبات طلق، باعث آزاد شدن اسید استیک به مرور زمان می‌شد که سل‌ها رو به کلی نابود می‌کرد.
• طلق‌هایی از جنس پلی‌استر جایگزین سلولز استات شدند؛ که به هیچ‌گونه پلاستی‌سایزری نیاز نداشتند. پلاستی‌سایزر، ماده‌ای شیمیاییه که به عنوان نرم‌کننده مورد استفاده قرار گرفته و در ترکیب با پلاستیک باعث افزایش انعطاف‌پذیری می‌شه.
• امروزه، رایانه‌ها توانایی انجام تمام پروسه تولید انیمیشن رو دارا هستند که نیاز به استفاده از سل رو عملا برطرف کرده.

 

 

• رنگ

یکی دیگر از ابزار لازم در تکنیک سل انیمیشن، رنگ یا به قول انیماتورها «رنگ سل» (cell paint) است. معمولا رنگ مورد استفاده در تکنیک سل انیمیشن، گواش مات و غلیظ، اکریلیک یا مدل رنگ‌های مشابه اونه. برای جلوگیری از به‌ وجود اومدن اثر ضربات قلمو بر روی صفحه، رنگ بر روی یه طرف سل و رسم خطوط در سمت دیگر انجام می‌شه.

رنگ‌های مخصوص طراحی روی سل در تکنیک سل انیمیشن

رنگ هم مانند سل، سیر تکاملی خودش رو طی سال‌ها طی کرد. نقاش‌ها برای رنگ‌آمیزی کاراکترها و هنرمندان خاصی هم از آن برای رنگ‌آمیزی پس زمینه به صورت دستی استفاده می‌کردند. امروزه، تمام این فرآیند یعنی طراحی و رنگ‌آمیزی به صورت نقاشی دیجیتال توسط نرم‌افزارهای قدرتمند طراحی انجام می‌شه.

 

دیگه عمر نقاشی رو کاغذ و تکنیک های سنتی تموم شده. پس تا دیر نشده مهارتت رو بروز کن. نقاشی دیجیتال هم درست مثل سبک‌های متفاوت دیگه ابزار و تکنیک های مختلفی داره پس اگه با اصول نقاشی و طراحی آشنا هستید ولی دوست دارید نحوه کار در فضای دیجیتال و ترفندهای نقاشی و طراحی در این فضا رو بیشتر بشناسید. بهتون پیشنهاد میکنم دوره آموزشی نقاشی دیجیتال نوشیکا رو از دست ندید

 

 

تفاوت‌ها و شباهت‌های تکنیک سل انیمیشن و کاغذی

در روش ساخت انیمیشن کاغذی همه فریم‌ها در یک لایه ساخته می‌شدند و امکان لایه‌بندی فریم‌ها در یک کادر وجود نداشت، اما برخلاف اون در  روش سل انیمیشن، با قرار دادن چند طلق شفاف بر روی هم و لایه‌بندی اون‌ها درون یک کادر، متحرک‌سازی دو بعدی انجام می‌گیره؛ به طوری که بر روی هر کدام از شخصیت‌ها، پس زمینه و یا اشیای صحنه به طور جداگانه و به دلخواه لایه‌بندی انجام می‌شه.

امکان لایه‌بندی فریم‌ها در تکنیک سل انیمیشن یک گام و سپس متحرک سازی جداگانه آن‌ها پیشرفت چشمگیری در تولیدات انیمیشنی ایجاد کرد

 

• سایر نقاط قوت سل انیمیشن

  • ساخت سریع تر و کم هزینه تر انیمیشن نسبت به تکنیک کاغذی
  • امکان لایه‌بندی فریم‌ها
  • سبک هنری منحصر به فردی داره که غالباً بیننده رو شگفت زده می کنه؛ چرا که تکنیک ساختش دوبعدیه ولی اشیا و کاراکترها به شکل سه بعدی تجسم می‌شوند.
  • سایه زدن روی سل اگر به خوبی انجام بشه، به انیمیشن حس گرمی و لطافت یک اثر هنری دست ساز و قابل لمس رو می‌ده.

 

فرآیند کار

فرایند ساخت انیمیشن به کمک این مدل سنتی، زمان‌بر، گران و خسته کننده هست. این پروسه رو می‌شه به 3 مرحله کلی تقسیم کرد:

• گام اول: ارتباط‌گیری با ایده

هر اثری با یک ایده شروع می‌شه؛ و سل انیمیشن هم از این قاعده مستثنی نیست! اما ارتباط‌گیری با ایده توسط مجموعه هنرمندانی که در پروسه تولید دخیل هستند بسیار مهمه. در زیر راه‌هایی برای ارتباط‌گیری با ایده ارائه شده:

1. باید استوری بورد بر اساس فیلمنامه طراحی بشه تا مسیر داستان، نیازها و چالش‌های اون رو به تیم تولید منتقل کنه.
2. باید انیماتیک از کار ساخته بشه تا زمان‌بندی فیلم به درستی بررسی بشه.
3. پس از تایید داستان و زمان‌بندی، هنرمندان شروع به طراحی کاراکترها و پس زمینه می‌کنند.

والت دیزنی در حال صحبت بر روی استوری بورد انیمیشن پینوکیو

4. به کمک بازیگران در استودیو، ضبط صدای کاراکترها انجام می‌شه.

5. انیماتورها صداهای ضبط شده رو با حرکت دهان و بدن کاراکترها همگام‌سازی (یا اصطلاحا لیپ سینک) می‌کنند.

6. کارگردان، بر طبق انیماتیک و موسیقی کار، صفحه مرجع یا اصطلاحاً دوپ شیت (Dope sheet یا X-sheet) یا همون ایکس شیت تهیه می‌کنه. جدول راهنما یا مرجع، شامل اطلاعاتی مانند زمان‌بندی فریم به فریم صداها (موسیقی و دیالوگ)، حرکات و صحنه‌هاست.

• گام دوم: روی طلق‌ها طراحی و نقاشی کنید

وقتی که همه با ایده و محتوای اون ارتباط برقرار کردند، کار اصلی آغاز می‌شه. گام دوم، طولانی‌ترین و پیچیده‌ترین مرحله از کل کاره. طراحی و نقاشی روی سل‌ها شامل چند مرحله است:

1. انیماتور اصلی (Lead animator) پیش‌طرح‌هایی اولیه (اسکچ (انگلیسی) یا اسکیس ( فرانسوی)‌) و کُلی از کی‌فریم‌های صحنه (اکستریم اکشن یا حالات نهایی از یک اکشن (extremes of action) ) رو ترسیم می کنه. طرح‌های اولیه روی کاغذهایی پانچ شده و با استفاده از پین ترسیم می‌شوند.
2. دستیار انیماتور، سپس شروع به پرداخت و کار بر روی این تصاویر ابتدایی کرده و اون‌ها رو شکل می‌بخشه. دستیار انیماتور در صورت نیاز نیز، تصاویر میانی یا همان تصاویر in between رو طراحی می‌کند.
3. حرکات باقیمانده از یک اکشن (حرکات بین اکستریم‌ها) بر روی صفحات جداگانه‌ای کشیده می‌شوند. تعداد طراحی ها مطابق برنامه ریزی قبلی در جدول راهنما مشخص شده است.

 

مارسیا سینکلیر، طراح و انیماتور شرکت دیزنی، در حال رنگ‌آمیزی سل یک فریم از انیمیشن پینوکیو

4. پس از اتمام طراحی‌ها، انیمیشنی خام با استفاده از تست طرح‌های مدادی برای تشخیص خطاهای احتمالی و خطوط از دست رفته انجام می‌شه.

5. پس از انجام موفقیت آمیز تست طرح‌های مدادی، هنرمندان کلین‌آپ، طرح های اولیه رورصد و پر رنگ می‌کنند تا از پیوستگی فریم به فریم خطوط مطمئن بشن.

6. طراح با کمک جوهر یا جوهرافشان (Inker) همه طراحی‌های اصلاح‌شده روبه روی سل انتقال می‌دهد.

7. سل‌ها به دپارتمان رنگ‌آمیزی انتقال داده می‌شوند تا طراحان پس زمینه (بک‌گراند آرتیست – background artists)، پس‌زمینه‌ رو رنگ‌آمیزی کنند.

8. هنرمندان رنگ پرداز (Colorists)، رنگ سل رو بر روی سمت دیگری از طلق، یعنی روی دیگری که با جوهر طراحی نشده، می‌زنند.

9. در پروسه عکس‌برداری، سل‌های رنگ آمیزی شده در ردیف جلوی سل‌های پس‌زمینه قرار می‌گیرند.

 

• گام سوم: تصویربرداری از سل‌ها

بخش پایانی ساخت انیمیشن با تکنیک سل انیمیشن، تصویربرداری از سل‌هاست. در این مرحله همه زحمات و هنرهای به کار رفته، شکل نهایی خودش رو می‌گیره.

برای تصویربرداری از سل‌ها، دوربین به صورت عمودی نصب و طلق‌ها به صورت لایه‌بندی شده با فاصله‌های معینی روی هم جانمایی می‌شوند.

• تصویر‌بردار همه سل‌های جوهر و رنگ آمیزی شده رو تحویل می‌گیره. سپس طبق دستور صفحه مرجع، بک‌گراندها رو با سل‌های مکمل آن در هر صحنه با هم تصویربرداری می‌کنه.
• فیلمِ تهیه شده به دپارتمان تدوین و مونتاژ منتقل می‌شه تا در اونجا همگام‌سازی تصاویر و اضافه کردن دیالوگ صداپیشگان، موزیک، موسیقی متن و افکت‌های صوتی صورت بگیره.
• فیلم نهایی به لابراتوار ارسال می‌شه تا روی حلقه‌های نوار ویدئویی چاپ بشه. البته دوران استفاده از این نوارها سپری شده و اگه از تجهیزات دیجیتال استفاده می‌کنید، همه این فرآیندها قبل از انتشار فیلم، در رایانه قابل انجام و اجراست.

انیمیشن های ساخته شده با تکنیک سل انیمیشن

تقریبا همه‌ی کارتون‌های شاخص پیش از دوران 1990  میلادی با استفاده از این تکنیک ساخته شده‌اند.

در دنیا، آخرین فیلم بلندی که با استفاده از تکنیک سنتی سل انیمیشن ساخته شد،  مربوط به انیمه سینمایی «شاهزاده مونونوکه» (Princess Mononoke) ساخته‌ی استودیوی جیبلی (Ghibli) ژاپن در سال 1997 بود.

نمایی از انیمه شاهزاده مونونوکه که با استفاده از تکنیک سل انیمیشن ساخته شد. استودیوی جیبلی ژاپن-1997

 

فرآیند توسعه سیستم‌های دیجیتال در ساخت انیمیشن دو بعدی کمی کُند پیش رفت، شاهدِ این ادعا، رواج آهسته استفاده از تکنیک سنتی جوهر و رنگ (سل انیمیشن) تا سال 2004 بود که در ساخت اپیزودِ برخی از کارتون‌های  و انیمیشن‌های کوتاه به کار گرفته شد. کارتون‌هایی مثل «هی آرنولد!» و «باب اسفنجی شلوار مکعبی» با همین تکنیک ساخته می‌شدند؛ که هر دو به ترتیب در سال های 1999 و 2000 به استفاده از تکنیک دیجیتال روی آوردند. کارتون‌های معروف دیگه ای مثل «سیمپسون ها» و «دختران ابرقهرمان» چند اپیزود رو به صورت آزمایشی با تکنیک دیجیتال ساختند اما دست کشیدن از سیستم سنتی سل انیمیشن و ساخت کاملا دیجیتال کارتون‌هاشون رو به بعدتر موکول کردند. سرانجام، «اِد، اِد و اِدی» آخرین اپیزود خود با تکنیک سل‌انیمیشن رو در سال 2004 نمایش داد و پرونده این تکنیک رو بست.

آخرین فیلمی که کمپانی دیزنی برای ساخت اون 100 درصد از سل انیمیشن استفاده کرد به سال 1988 بر می گرده. دیزنی درست یک سال بعد از اون (1989) برای ساخت سکانس پایانی انیمیشن «پری دریایی کوچولو» (The Little Mermaid) به استفاده از سیستم تولید انیمیشن رایانه‌ای (Computer Animation Production System (CAPS)) روی آورد.

از جمله انیمیشن‌های خاطره انگیز و مطرح دنیا که با تکنیک سل انیمیشن ساخته شدند می‌توان به سفیدبرفی و هفت کوتوله (1937)، پینوکیو (1940)، فانتازیا (1940)، دامبو (1941)، زیبای خفته (1959)، عصر حجر  (1960)، بالاخره می‌گیرمت (1969)، گربه‌های اشرافی (1970)، قلعه کاگلیوسترو (1979) و غیره اشاره کرد.

نمایی از انیمیشن گربه‌های اشرافی که با تکنیک سل انیمیشن ساخته شد.

 

در میان انیمه‌ها نیز، تا قبل از ورود رایانه به این عرصه، همه‌ی انیمه‌ها با روش سنتی سل انیمیشن فریم به فریم تولید می‌شدند؛ با این تفاوت که کی‌فریم‌های کمتری نسبت انیمیشن‌های دیگه داشتند و فاصله بین کی‌فریم هاشون طولانی‌تر بود. استودیوهای انیمشن سازی ژاپنی روش های مختلفی برای کاهش هزینه و زمان تولید ابداع کرده بودند. برخلاف دیزنی که زمان و تمرکز زیادی بر روی واقعی به نظر رسیدن حرکت ها می‌گذاشت، انیمه‌ها تاکید بیشتری بروی کیفیت نقاشی‌ها داشتند و با استفاده از تکنیک‌هایی که ابداع کرده بودند زمان طراحی و کشیدن حرکت‌های تکراری رو کمتر کنند. حتی بعضی از این تکنیک‌ها علاوه بر کاهش زمان ارزش هنری نیز داشتند. از جمله معروف‌ترین انیمه‌های سنتی که با تکنیک سل انیمیشن ساخته شدند می‌توان به مجموعه ای‌کیوسان (1975) و کاپیتان سوباسا یا همان فوتبالیست‌ها (1983) اشاره کرد.

 

وقتی اینجایی یه معنی بیشتر نمی تونه داشته باشه یعنی تو هم مثل ما عاشق انیمیشن و انیمیشن‌سازی هستی و اول راهی، اما نمی دونی از کجا باید شروع کنی؟ ما برای شما یه مقاله ویژه آماده کردیم و سعی کردیم به تمام سوالات شما درباره انیمیشن و یادگیری انیمیشن توضیح بدیم.
یعنی برای انیمیشن‌ساز شدن فقط یک کلیک فاصله داری!
تنها کاری که باید بکنی اینه که روی شروع کلیک کنی