امروزه کمتر کسی هست که انیمیشن رو دنبال کنه، ولی اسم «والت دیزنی» و انقلاب دیزنی در عرصه انیمیشن رو نشنیده باشه؛ کمپانی ای که هدفش رو سرگرمی، آگاهی و الهام بخشی به مردم سراسر جهان از طریق قدرت داستان گویی در انیمیشن، ذهن های خلاق و تکنولوژی های جدید اعلام کرده.
توی این مقاله از سری مقالات سرگذشت والت دیزنی، می خوایم یه مروری داشته باشیم بر انقلابی که این کمپانی در عرصه انیمیشن به پا کرد.
انقلاب دیزنی در عرصه انیمیشن
توی یه شب از شب های سال 1934 بود که والت دیزنی به یکی از انیماتورهاش گفت قصد داره یه فیلم بلند انیمیشنی بسازه و داستان «سفیدبرفی و هفت کوتوله» (Snow white and the Seven Dwarfs) رو براش تعریف کرد.
این داستان جزو افسانه های آلمانیه که برادران گریم اون رو نوشتن. داستان سفیدبرفی رو همۀ ما می دونیم: داستان یه دختر زیبا و مهربون که قربانی حسادت نامادری بدجنسش میشه؛ نامادری ای که ملکۀ اون سرزمینه. شخصیت «نامادری بدجنس» توی قصه های دیگه ای از برادران گریم هم اومده.
مثلاً این دو برادر داستان دیگه ای با نام «هانسل و گرتل» دارن که اونجا هم ما شاهد یه نامادری بدجنس هستیم. ولی گویا توی ویرایش های اول این داستان، برادران گریم، به جای شخصیت نامادری بدجنس، شخصیت «مادر بدجنس» گذاشتن؛ ولی از اونجا که چنین داستانی از نظر جامعه ناخوشایند بود که مادری بخواد در این حد بدجنس باشه که بچه هاشو بکشه، به خاطر همین اونا مادر بدجنس رو به نامادری بدجنس تبدیل کردن.
این توضیحات رو دادیم تا بگیم بعید نیست توی داستان سفیدبرفی هم ما با مادر بدجنس روبه رو بودیم اول و بعد این مادر بدجنس تغییر کرد به نامادری بدجنس. برگردیم به ادامۀ ماجرای دیزنی. گروه به پیشنهاد دیزنی شک داشت.
البته گروه کمپانی دیزنی خیلی محترمانه باهاش برخورد کردن، چون خیلی از افراد اون زمان والت دیزنی رو یه دیوونه می دونستن؛ چون پیشنهاد ساخت یه انیمیشن بلند توی اون زمان، هرگز از طرف آدم سالم نمی تونست مطرح بشه.
برای اینکه دقیق تر با جزئیات این قضیه آشنا بشین و ببینید که چرا این قدر ساخت انیمیشن بلند رو اون زمان دیوونگی می دونستن، می تونین مقالۀ «واکنشها به اولین انیمیشن بلند دیزنی چه بود؟» رو مطالعه کنین؛ واکنش ها به انیمیشنی که چارلی چاپلین یکی از طرفدارهای بزرگ اون اثر محسوب میشه.
خلاصه این انیمیشن بلند ساخته میشه و در 21 دسامبر سال 1937 انیمیشن «سفیدبرفی و هفت کوتوله» اکران میشه و مقام پرفروش ترین فیلم تا اون زمان رو کسب می کنه؛ مقامی که دو سال بعد فیلم «بر باد رفته» از چنگ این انیمیشن درمیاره.
حالا استودیوی والت دیزنی با اکران این انیمیشن بلند یه گام بزرگ برداشته بود. به عبارت دیگه میشه گفت این استودیو یه انقلاب توی عرصۀ انیمیشن توی دهۀ 1930 به وجود آورد و اون این بود که پای انیمیشن های بلند رو به عرصۀ سینما باز کرد.
اگه شما هم به انیمیشن سازی علاقه دارین و نمیدونین از کجا شروع کنین، میتونین دوره آموزش انیمیشن برای تازه‌کارها رو تهیه کنین.
ساخت انیمیشن های بلند دیگه
اون زمان انیمیشن های کوتاه کم طرفدار نداشتند؛ ولی دیزنی متوجه شد که آینده از آن انیمیشن های بلنده. کار روی پروژه های انیمیشنی بلند دیگه به سرعت شروع شد. والت دیزنی روزهای خوشی رو برای آیندۀ خودش تصور می کرد؛ ولی یه دفعه اتفاقی افتاد که کمتر کسی پیش بینی می کرد؛ جنگ!
جنگ جهانی دوم آمریکا رو درگیر خودش کرد و اروپا رو بلعید. کار بلند بعدی ای که از طرف والت دیزنی منتشر شد، انیمیشن «پینوکیو» (Pinocchio) بود که توی سال 1940 اکران شد. تهیۀ کنندۀ این کار خود والت دیزنی بود و این انیمیشن از روی کتاب «ماجراهای پینوکیو» نوشتۀ کارلو کلودی ساخته شد.
کار بعدی بلند کمپانی والت دیزنی انیمیشن «فانتزیا» (Fantasia) بود. این کار که سومین انیمیشن بلند این کمپانی بود، به تهیه کنندگی والت دیزنی ساخته و در سال 1940 اکران شد. از نگاه انجمن فیلم آمریکا، «فانتزیا» یکی از 10 فیلم انیمیشنی برتر جهانه.
داستان این انیمیشن از یکی از شعرهای گوته (شاعر بزرگ آلمانی) گرفته شده. ما تا این جا با سه تا انیمیشن بلند اول کمپانی والت دیزنی آشنا شدیم. یه نکتۀ جالبی در مورد این سه کار وجود داره و اون ریشۀ داستان هاشونه.
داستان سفیدبرفی از نویسنده های آلمانی گرفته شد، داستان پینوکیو از یه کتاب کودک ایتالیایی اقتباس شد و داستان فانتزیا هم از یکی از شعرهای آلمانی. ریشۀ هیچ کدوم این قصه ها آمریکایی نیست. هنر بالای دیزنی این بوده که تونسته از فرهنگ های دیگه قصه جذب کنه و یه کار درجه یک آمریکایی بسازه.
به لحاظ تکنیکی هر دو انیمیشن «پینوکیو» و «فانتزیا» شاهکار محسوب میشن، ولی هزینه های زیادی روی دوش کمپانی گذاشتن. ممکنه بگید «خب این هزینه ها با فروش اثر جبران میشه»، ولی نشد؛ یعنی نمی تونست که بشه.
بالاتر گفتیم که جنگ جهانی دوم شروع شده بود و سال 1940 سالی بود که خیلی از کشورهای اروپایی و آمریکا با هم در حال جنگ بودن؛ پس بخش زیادی از بازار خارجی دیگه در اختیار کمپانی های فیلم سازی آمریکا نبود، چون اون کشورها الان دشمن آمریکا محسوب می شدن.
توی سال 1941 انیمیشن «دامبو» (Dumbo) به عنوان چهارمین اثر بلند کمپانی دیزنی ساخته شد؛ با بودجۀ خیلی محدود. ژانر این انیمیشن فانتزیه و تهیه کننده اش والت دیزنی و کارگردانش بن شارپستین بود. دامبو برای اولین توی نیویورک به نمایش دراومد.
تیزر این انیمیشن رو که داستانش در مورد یه بچه فیل توی سیرکه که به خاطر گوش های بزرگش مسخره میشه، می تونین در ادامه ببینید. که با دیدن تیزر متوجه میشین که همین گوش های بزرگش که موجب تمسخر دیگران بود، چجوری تبدیل به یه امتیاز برای این بچه فیل میشه.
سال بعدش (یعنی سال 1942) انیمیشن پرهزینۀ «بامبی» (Bambi) ساخته شد. این کار که تهیه کننده اش والت دیزنی بود، بر پایۀ کتاب «بامبی، یک زندگی در جنگل» نوشتۀ فلیکس زالتن ساخته شد. نویسندۀ این کتاب هم آمریکایی نیست، بلکه اتریشیه و اول کتاب به زبان آلمانی منتشر شده بوده.
بامبی اسم یه گوزنه که مادرش تازه اون رو به دنیا آورده و قراره که در آینده شاهزادۀ جنگل بشه. پدر بامبی شاه جنگله و از حیوون های جنگل در مقابل شکارچی ها محافظت می کنه. همون طور که گفتیم هزینۀ این انیمیشن خیلی بالا بود و باعث شد که کمپانی مجبور به صرفه جویی توی هزینه هاش بشه.
در مدت جنگ جهانی دوم، والت دیزنی دو تا فیلم انیمیشنی توی آمریکای جنوبی ساخت. یکی از اون ها «سلام برادران» یا «به سلامتی رفقا» (Saludos Amigos) بود که یه اثر لایو اکشن 42 دقیقه ای به کارگردانی نورم فرگوسن هست.
اسم این انیمیشن (سالودوس آمیگوس) از یه اصطلاح اسپانیایی گرفته شده. اما اصلاً چرا باید والت دیزنی توی آمریکای لاتین چنین انیمیشنی می ساخت؟ چرا توی ایالات متحده این انیمیشن رو نساخت؟ انگیزه های سیاسی پشت این کار بود.
توی اون سال ها بعضی از دولت های آمریکای لاتین، روابط نزدیکی با آلمان نازی پیدا کرده بودن و همین قضیه دولت ایالات متحده رو نگران می کرد. آمریکا برای مقابله با نفوذ آلمان توی آمریکای لاتین، از میکی موس و چندتا شخصیت دیگۀ دیزنی استفاده کرد.
و اینچنین و به همین سادگی انیمیشن در خدمت سیاست قرار گرفته میشه!
توی مقالۀ بعدی به ادامۀ سرگذشت والت دیزنی می پردازیم: اینکه والت دیزنی بعد از پایان جنگ جهانی چه وضعیتی پیدا کرد؟ چجوری آثار والت دیزنی وارد تلویزیون شدن؟ و در نهایت نقش پدرانۀ والت دیزنی چه تأثیری روی کارش گذاشت؟
حرف پایانی
توی مقاله انقلاب دیزنی در عرصه انیمیشن با هم مرور کردیم که چجوری استودیوی والت دیزنی یه تصمیم انقلابی گرفت: ساخت انیمیشن بلند. اولین انیمیشن بلند دیزنی با موفقیت چشمگیر روبه رو شد و آثار بلند بعدی هم ساخته شدن.
جنگ جهانی دوم شروع شد و استودیوی والت دیزنی خیلی از بازارهای خارجی خودش رو از دست داد و مجبور به صرفه جویی شد. و در پایان مقاله دیدیم که استودیوی والت دیزنی چطوری موقع جنگ در خدمت دولت ایالات متحده قرار گرفت.
در ادامه دعوت می کنیم تا با آثار معروف دیزنی آشنا شوید:
